Ham Petrol

Petrol kelimesi kaya yağı veya topraktan çıkan yağ anlamına gelmektedir. Petrol rezervlerinden çıkarılan ham petrol ve diğer petrol türleri, enerji ihtiyacını karşılamada önemli bir rol oynayan kıymetli bir fosil yakıt kaynağıdır. 

Fosil yakıtlar, milyonlarca yıl önce deniz ortamında yaşayan hayvan ve bitki kalıntılarından (diatomlar) oluşan hidrokarbon karışımlarıdır. Milyonlarca yıl boyunca bu hayvanların ve bitkilerin kalıntıları kum, silt ve kaya katmanlarıyla kaplanmış ve bu katmanlarda bulunan ısı ve basınç, fosil kalıntıları şimdi kullandığımız ham petrol ve benzeri petrol türlerine dönüştürmüştür. Dolayısıyla şu anda üretimi yapılan ham petrol ve oluşum süreci de bu yolla gerçekleşmiştir.

42 galonluk bir varil petrolden; benzin, dizel, jet yakıtı, ağır akaryakıt ve sıvılaştırılmış petrol gazı dahil olmak üzere 45 galon petrol (rafineri işleme kazancı sayesinde) ürünü üretir.

Ayrıca doğal gaz da, genellikle ham petrol sondajının bir yan olarak ortaya çıkar ve bu yüzden iki emtia fiyatları arasında genellikle pozitif bir korelasyon görülür. Ancak, bu ilişki zaman içinde değişebilir, çünkü doğal gaz fiyatları üzerinde mevsimsellik ve bölgesel talep de etkili olabilir. Benzer bir ilişki ham petrol fiyatları ile kalorifer yakıtı fiyatları arasında da görülür; çünkü kalorifer yakıtı maliyetinin de %70 kadarını ham petrol fiyatları teşkil eder.

Yatırım Aracı Olarak Ham Petrol Nedir?

Ham petrol, brent petrol ile birlikte günümüzde en çok ticareti yapılan fosil yakıt kaynakları arasındadır. Günümüzde ham petrol ticareti, genellikle vadeli işlem piyasalarında, Chicago'daki CME Grubu tarafından işletilen New York Ticaret Borsası (NYMEX) gibi küresel borsalar aracılığıyla gerçekleşir. Zira spot petrol piyasaları anında teslimat gerektirdiğinden, yatırım amaçlı petrol alım-satımı için pratik bir yol değildir.

GCM Yatırım’da ham petrol işlemleri, küresel ham petrol vadeli piyasası denilince dünyada akla ilk gelen borsa olan NYMEX petrol vadeli fiyatları üzerine hazırlanmış, forward CFD’ler ile yapılır. 

Forex piyasasında yer alan ham petrol CFD’leri, NYMEX’te bulunan vadeli sözleşmeler gibi 1000 varillik bir sözleşme büyüklüğüne sahiptir. Diğer bir ifadeyle GCM Forex’te yapılan 1 lotluk ham petrol işleminde pozisyon büyüklüğü 1000 varildir. Ancak mini ve mikro lotluk işlemlerle, 100 veya 10 varillik pozisyon büyüklüğüne denk gelecek ham petrol işlemleri de yapılabilir.

Petrol fiyatları varil başına dolar ve sent cinsinden fiyatlandırılır. Bir varil petrol 42 galondur ve bu da 159 litreye tekabül eder. Bu bakımdan 1 litre ham petrol fiyatı, ham petrol varil fiyatının 1/159’u kadardır. 

Forex piyasasında işlemler, 1:10 kaldıraçla ve çift yönlü olarak gerçekleştirilebilir. Kaldıraçlı yapılan işlemler, kar potansiyelini artırdığı gibi, riski düzeyini de yükseltir. Öte yandan, çift yönlü işlem yapma olanağı, ham petrol fiyatlarında yükseliş beklentisi gibi, düşüş beklentisini yatırıma çevirme fırsatı sunar.

Ayrıca, GCM Forex platformunda sadece doğrudan petrol ürünleri değil, aynı zamanda Exxon Mobil gibi büyük petrol şirketlerinin hisse CFD'leri de yatırımcıların kullanımına sunulmaktadır.

Güncel Ham Petrol Fiyatları ve Piyasa Dinamikleri

Ham petrol fiyatları küresel piyasalarda arz ve talebe göre belirlenir. Dolayısıyla global petrol piyasasının dinamiklerini anlamak için uluslararası düzeyde petrol arz ve talebine yön veren gelişmeleri takip etmek önemlidir. Bu faktörlerden bazıları şunlardır:

• • OPEC ve OPEC+ üretimi:  Mevcut tahminlere göre, dünyadaki kanıtlanmış petrol rezervlerinin %79,5'i (1.243,52 milyar varil) OPEC üyesi ülkelerde bulunmaktadır ve Orta Doğu'daki OPEC petrol rezervlerinin büyük kısmı, OPEC toplamının %67,2'sine tekabül etmektedir. OPEC, 2022 yılında günlük ortalama 28,7 milyon varil ham petrol üretti ve bu 2022 yılı toplam dünya petrol üretiminin %38'ini oluşturuyordu. OPEC+ ise, OPEC dışında 10 petrol üreticisi ülkenin de bulunduğu daha geniş kapsamlı bir kuruluş ve bu kuruluşta toplam küresel petrol arzının 10,3 milyon varil üretimle %13'ünü oluşturan Rusya da bulunuyor. Dolayısıyla OPEC ve OPEC+ toplantıları, kordineli üretim hedefleri veya aldıkları üretim kısıntısı kararları ham petrol fiyatlarını arz yönlü olarak her zaman etkilemektedir.
• • Petrol yolları: Petrol bir yerden bir yere ya boru hatlarıyla ya da deniz yoluyla taşınır. Bu yüzden örneğin Hürmüz Boğazı gibi petrol taşımacılığında önemli bir hatta yaşanan gerginlik, sabotaj veya çatışma, petrol fiyatlarında dalganlanma yaratabilir.
• • Jeopolitik gelişmeler: Politik veya jeopolitik olaylar, plansız üretim kesintilerine neden olarak petrol fiyatlarında ani yükselmelere sebep olabilir. 
• • Ekonomik büyüme: Küresel ekonomik büyüme petrol talebini en fazla etkileyen faktörlerin başında geliyor. Küresel petrol tüketiminde ise %20’lik bir pay ile ABD başı çekiyor. Onu ise Çin, Hindistan, Rusya ve Japonya takip ediyor. Dolayısıyla bu ülkelerin büyüme performansının ham petrol fiyatları için itici güç konumda olduğu söylenebilir.
• • Alternatif enerji kaynakları: Güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelim, dünyanın petrole olan bağımlılığının azalmasını sağlayarak petrol talebinde azalmaya sebep olabilir. Benzer durum elektrikli araçların yaygınlaşması için de geçerlidir. Fakat buna karşılık petrol üreticisi ülkelerin petrol fiyatlarını kârlı seviyelerde tutmak için atacağı olası adımlar da petrol fiyatlarının gelecekteki seyri açısından önemli olabilir.
• • ABD Doları: Ons Altın ve Gümüş gibi, petrol de uluslararası piyasalarda dolar ile fiyatlanır. Bu sebeple diğer tüm parametrelerin sabit kaldığı durumda, güçlü bir dolar endeksi petrol fiyatlarında gevşeme yaratabileceği gibi, zayıflayan bir dolar da ham petrol fiyatlarını yukarıya taşıyan bir etmen olabilir.

Ham Petrol Fiyat Grafiği

Ham petrol varil fiyatlarını canlı takip etmek, petrol yatırımcıları için vazgeçilmez bir gerekliliktir. Öte taraftan özellikle ham petrol gibi fiyatlamasında yüksek oynaklık görülebilen ve güncel gelişmelere hızlı tepki verebilen bir emtia için, anlık petrol fiyatları verilerine gecikmesiz erişim, yatırımcılar için kritik öneme sahiptir.

GCM Trader ve GCM MT4 uygulamaları, ham petrol fiyatlarına canlı erişim sağlayarak yatırımcıların petrol fiyatlarına her an ve her yerden erişmesini sağlarken; yine uygulamalar üzerinden aynı zamanda petrol fiyatları grafikleri ile teknik analiz çalışmalarınızı kolay ve pratik bir şekilde gerçekleştirebilirsiniz. Uygulamaların gelişmiş teknik analiz modülü ham petrol fiyat grafikleri üzerine trend çizgileri, ortalamalar ve indikatörler ekleyebilmenize ilaveten çok daha fazla zengin özellikten ücretsiz olarak yararlanmanızı sağlar.

GCM Trader veya GCM MT4 uygulamasını hemen indirerek, ham petrol dâhil olmak üzere canlı emtia fiyatlarına her yerden ulaşabilir ve bu sayede yatırım stratejilerinizi anlık veriler üzerinden şekillendirebilirsiniz.

Mazot ve Ham Petrol Fiyatlarının Karşılaştırılması

Gerek benzin gerekse mazot fiyatları ile ham petrol piyasasının seyri arasında yakın bir ilişki söz konusudur. 

Bir galon benzin veya dizel yakıtın perakende fiyatı, ürünün üretilmesi ve müşterilere teslim edilmesi arasındaki süreçte meydana gelen tüm maliyetleri yansıtır. Buna göre benzin ve dizel yakıtın perakende fiyatının dört bileşeni vardır:

1. Rafinerinin ham petrol satın alma maliyeti
2. Refine etme maliyeti
3. Dağıtım, pazarlama maliyetleri ile perakende istasyonu kârları
4. Vergiler

Yukarıdaki grafikte ABD’de bir galon mazot ile ham petrol fiyatları arasındaki ilişkiyi görüyoruz. Buna göre perakende mazot fiyatları ile ham petrol fiyatları arasında sıkı bir paralellik olduğu gözlemlenirken; ham petrol maliyetinin, dizel yakıt maliyetinin en büyük bileşenini oluşturduğu anlaşılıyor. Buna göre ABD’de dizel fiyatlarının yaklaşık %50’sini ham petrol fiyatları şekillendiriyor.

Ham petrol ile dizel fiyatlarındaki ilişki ülkeden ülkeye farklılık gösterebildiği gibi, ABD’de de bölgeden bölgeye değişebiliyor. Ancak aradaki ilişkiyi ABD dizel fiyatları üzerinden ele almamızın sebebi, ham petrolün USD ile fiyatlanmasına bağlı olarak kur farklarının etkisini içermiyor olması.

Diğer taraftan yapılmış bazı araştırmalar, yine uluslararası bir ölçüt olan Brent tipi ham petrol fiyatları ile ABD benzin fiyatları arasındaki ilişkinin, WTI ham petrol fiyatları ile olan ilişkiden daha güçlü olduğunu ortaya koymaktadır.

Ham Petrol Yatırımı: Fırsatlar ve Riskler

Tüm yatırım araçlarları gibi ham petrol yatırımı da birtakım fırsatlar barındırdığı gibi, bazı riskler de içerir. Ham petrol yatırımının içerdiği fırsat ve risklerden bazıları şunlardır:

• • Potansiyel Getiri: Ham petrole yatırım yapmak yüksek getiri potansiyeline sahiptir. Petrol piyasası analizi doğru yapıldığı takdirde, yatırımcılar petrol yatırımı ile önemli getiriler elde edebilirler.
• • Çeşitlendirme: Ham petrol yatırımı portföy çeşitlendirmenin etkili bir yolu olabilir. Bunun nedeni, ham petrol fiyatlarının, hisse senetleri veya tahviller gibi diğer yatırım araçları ile düşük bir korelasyona sahip olma eğiliminde olmasıdır. 
• • Volatilite: Ham petrol yatırımı yapanların göz önünde bulundurulması gereken en önemli risk faktörlerden biri ham petrol piyasanın oynaklığıdır. Ham petrol fiyatlarında küresel arz ve talep dinamikleri, jeopolitik gerilimler ve ekonomik koşullar nedeniyle zaman zaman önemli dalgalanmalar yaşanabilmektedir.
• • Jeopolitik Hassasiyet: Ham petrol fiyatlarının beklenmeyen jeopolitik olaylara duyarlılığı ham petrol yatırımları için farklı bir risk katmanıdır. Büyük petrol üreten bölgelerdeki siyasi istikrarsızlık, çatışmalar veya huzursuzluk petrol tedarik zincirlerini bozabilir ve arz kıtlığı yaratarak fiyatların yükselmesini sebep olabilir. Aksine, alınan kararlar neticesinde petrol zengini ülkelerdeki üretimin artması ise fiyatların gevşemesine zemin hazırlar.
• • Yapısal Değişiklikler: Son yıllarda iklim değişikliği ve çevresel sürdürülebilirlik konusunda artan endişeler; karbon emisyonları konusunda daha sıkı düzenlemeleri ve enerji yatırımlarının yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmesini beraberinde getirdi. Bu dönüşüm fosil yakıtlara olan talebin zamanla azalmasına sebep olarak uzun vadede petrol fiyatları için aşağı yönlü bir risk oluşturabilir.

Uzman Görüşleri ve Ham Petrol Yorumları

Ham petrol, küresel ekonomide stratejik bir önem taşıyan ve siyasi, ekonomik ve jeopolitik gelişmelere karşı hassas olan bir emtiadır. Ham petrol fiyatları, arz talep dengesi, üretici ülkelerin politikaları, alternatif enerji kaynakları, küresel iklim değişiklikleri gibi birçok faktörden etkilenmektedir. 

Ham petrol piyasasına yön veren güncel gelişmelerden haberdar olmak için, GCM Yatırım'ın araştırma ekibi tarafından hazırlanan emtia bültenini günlük petrol yorumlarını da içeren Yurt Dışı Piyasalar Bültenini takip edebilirsiniz.

Emtia bültenlerinde, uzmanların dilinden ham petrol yorumlarını, petrol piyasasındaki güncel teknik görünüme ve petrol piyasasına dair kapsamlı analizlere kolayca ulaşabilirsiniz. 

Ham Petrol Piyasası Geleceği

Brent tipi ham petrolün 2023 yılı ortalama fiyatı 82 dolar/varil olarak gerçekleşmiştir. ABD Enerji Bilgi İdaresi’nin (EIA) Ocak 2024 tarihli kısa vadeli görünüm raporunda, brent petrol fiyatının 2024'te varil başına ortalama 82 dolar, 2025'te ise ortalama 79 dolar/varil olacağı tahminleri yer almaktadır. Öte taraftan yine aynı raporda WTI tipi ham petrol fiyatının ise biraz daha düşük olacağının beklendiği dile getirilerek genel olarak aynı eğilimi izleyeceği öngörüsüne yer verilmektedir.

Diğer taraftan Uluslararası Enerji Ajansı'nın (IEA) "Petrol 2023" adlı orta vadeli görünüm raporu ise petrol piyasasının geleceği hakkında daha uzun vadeli önemli projeksiyonlar içermektedir. Rapora göre, elektrikli araçlara geçişin etkisiyle ulaştırma amaçlı petrol kullanımının 2026'dan sonra azalması beklenirken, petrokimya talebinin güçlü bir şekilde devam edeceği ve bunun da genel kullanım talebini destekleyeceği öngörülmektedir.

Küresel petrol talebinin, petrokimya ve havacılık sektörlerinin itici gücüyle 2022 ile 2028 yılları arasında %6 artarak 2028'de günlük 105,7 milyon varile ulaşması tahmin edilmekte; ancak, 2028'de küresel petrol talebindeki artışın belirgin bir şekilde yavaşlayarak günlük 0,4 milyon varile düşeceği varsayılmaktadır.

Yine aynı raporda, 2024'ten itibaren Çin'deki talep büyümesinin belirgin şekilde azalması öngörülürken, aynı zamanda gelişmekte olan ekonomilerdeki güçlü tüketim artışının, gelişmiş ekonomilerdeki talep daralmasını telafi edebilecek düzeyde olabileceği vurgulanmaktadır. 

Rapora göre, büyük petrol üreticileri talep büyümesi yavaşlasa bile kapasite artırma planlarını sürdürecektir. Buna göre OPEC+ ittifakı dışındaki petrol üretici ülkelerden, orta vadede küresel arz kapasitesini artırma planları dahilinde; ABD, Brezilya ve Guyana'nın öncülüğünde 2028 yılına kadar günlük 5,1 varil arz artışı beklenmektedir. OPEC+ bünyesinde ise kapasite geliştirme planlarına Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Irak'ın başı çekeceği, Afrikalı ve Asyalı üyelerin ise devam eden düşüşlerle mücadele edeceği belirtilmektedir. Öte taraftan IEA’nın tespitine göre Rusya'nın üretiminin yaptırımlar nedeniyle düştüğü görülmektedir. 

Bu öngörüler, raporun tahmin dönemi boyunca OPEC+'daki 23 üyenin toplamında günlük 0,8 varil net kapasite artışını beklendiğini ifade etmektedir.