Borsa Nedir? Borsada Nasıl İşlem Yapılır?

Borsa terimi, halka açık şirketlerin hisse senetlerinin ya da tahvil-bono türünden borçlanma araçlarının ihraç edildiği ve sonrasında sürekli olarak ikincil piyasada alınıp satılabildiği piyasaları ifade eder. Bunun dışında vadeli kontratlar ve opsiyonlar sözleşmeleri gibi türev ürün denilen finansal enstrümanlara ait işlemler de yine borsalar üzerinden yapılabilir.

Bu yazımızda “Borsa nedir?” başta olmak üzere, borsaya yeni başlayanların en çok merak ettiği sorulara yanıt bulacak ve borsaya yeni başlayanların bilmesi gerekenleri ana hatları ile inceleyeceğiz.

Yeni Başlayanlar İçin Borsa Nedir ve Nasıl Çalışır?

Borsaya yeni başlayan ve borsa hakkında bilgi edinmek isteyen birinin aklına ilk gelen soruların başında borsa nedir ya da borsa ne demek soruları gelir. 

İtalyanca “borsa” veya Fransızca “bourse” sözcüğünden dilimize geçen ve köken itibariyle “menkul kıymet pazarı” anlamına gelen borsa kelimesi en geniş anlamıyla hisse senedi benzeri menkul kıymetlerin arz ve talebinin karşılaştığı (alıcı ve satıcıların bir araya geldiği) fizikî ya da elektronik her türlü mekân için kullanılır. Ancak Türkiye’de yaşayan biri için borsa kelimesinin yaptığı ilk çağrışım Borsa İstanbul’dur.

Borsa İstanbul 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’na dayanarak kurulmuş, özel hukuk tüzel kişiliğini haiz bir yapıdır. Sermaye piyasalarının ve kurumlarının işleyiş kuralları SPK (Sermaye Piyasası Kurulu) tarafından belirlenir. Ancak Borsa İstanbul da yetkili olduğu konu ve alanlarda kendi iç düzenlemelerini yapabilmektedir.

Bu bağlamda “Borsa İstanbul nedir?” sorusuna öz olarak; sermaye piyasası araçlarının, kambiyo ve kıymetli madenler ile kıymetli taşların ve belirlenmiş diğer sözleşmelerin, belgelerin ve kıymetlerin; rekabetçi, şeffaf, etkin, dürüst ve istikrarlı bir ortamda alınıp satılmasını sağlamak üzere organize olmuş merkezi bir pazar şeklinde yanıt verilebilir. Bu bağlamda halka açık şirketlerin hisse senetlerinin ya da tahvil-bono türünden borçlanma araçlarının ihraç edildiği birincil ve sonrasında sürekli olarak alınıp satılabildiği ikincil piyasaların tamamı birer borsa olarak nitelendirilebilir. Ayrıca bunlar dışında vadeli kontratlar ve opsiyon sözleşmeleri gibi türev ürün denilen finansal enstrümanlara ait işlemler de yine borsalar üzerinden yapılabilir.

Borsanın mantığı nedir ve borsa nedir diye sorulduğunda ise bu sorulara şu şekilde yanıt verilebilir: Borsa, şirketlere özkaynak yoluyla uzun vadeli kaynak sağlanmasına olanak tanırken, sermayenin tabana yayılması ve daha adil bir gelir dağılımının tesis edilmesine katkı sağlar. Aynı zamanda yatırımcılara, tasarruflarını değerlendirebilecekleri güvenli bir platform sunar. Borsa İstanbul gibi regüle edilmiş merkezi ve organize yapılar sayesinde ise borsanın işleyişi saydam ve güvenli bir altyapıya dayanır. Şirketler, halka arz yoluyla önce sermaye toplar ve sonrasında halka arz olan hisseler ikincil piyasalarda borsa işlem saatleri içerisinde ve piyasadaki mevcut arz-talep koşulları neticesindeki oluşan fiyatlamalar ile alınıp-satılabilir. 

Borsa Nasıl Oynanır?

Piyasa katılımcıları için mevduat, altın, fonlar, tahvil ve bonolar gibi farklı türde ve dolayısıyla farklı özelliklerde çok sayıda yatırım aracı bulunur ve hisse senetleri de bir yatırım aracıdır. Dolayısıyla hisse senedi alıp-satarak borsa işlemleri yapmayı, borsa oynamak yerine borsada yatırım yapmak olarak düşünmek ve borsaya genel yaklaşımımızı bu zemin üzerine yapılandırmak önemlidir. 

Bu bağlamda borsaya başlarken dahi, sağlıklı bakış açısı borsa nasıl yapılır veya borsa nasıl oynanır değil, borsada nasıl yatırım yapılır şeklinde olmalıdır. 

Aslında borsaya yeni başlayanlar arasında bu soruların bir başka versiyonda soruluş tarzı da, günlük borsa nasıl oynanır, türünde oluyor, ki bu sorunun da doğru biçimi borsada kısa vadeli al-sat yapmak mümkün mü olmalı.

Evet, eğer bir yatırımcı kısa vadeli bir bakış açısına sahipse, bu durumda belirli bir finansal okuryazarlık temeli üzerine geliştireceği borsada günlük al sat stratejileri ile borsada gün içi alım-satımlar da yapabilir.

Borsaya nasıl girilir?

Borsaya giriş yapmak ve borsada alım-satım işlemlerine başlamak için yapılması gereken tek şey, borsada aracılık yetkisi bulunan bir aracı kurumda Borsa Hesabına sahip olmaktır. Bu hesabı açtıktan sonra, yatırımcılar hisse senedi piyasasında diledikleri gibi işlem yapabilirler. Ancak, işlem yapmaya başlamadan önce piyasa dinamiklerinin bilinmesi, hisse senedi seçiminin ve risk yönetiminin nasıl yapacağı konusunda bilgi sahibi olmaları, başarılı bir yatırım stratejisi geliştirmek açısından büyük önem taşır.

Borsada Nasıl İşlem Yapılır?

Borsa hesabınız açıldıktan sonra giriş bilgilerinizle doğrudan web platformumuz üzerinden işlem yapabileceğiniz gibi, dilerseniz iOS ya da Android uygulamalarımızı mobil cihazlarınıza indirerek de alım-satım işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz.

Borsaya Nasıl Başlanır?

Borsaya başlamak kolay olsa da, borsada hisse almak için, daha doğrusu hisse senedi neye göre alınır sorusunun cevabı için yeterli bir ön araştırma yapılması ve özellikle hisse analiz yöntemleri konusunda bilgi sahibi olmak gerekir.

Borsa işlem yapmadan önce, borsanın temel işleyiş prensip ve kurallarının, hangi emir türünün nasıl ve hangi durumda kullanılacağının ve farklı seans bölümlerindeki emir eşleşme mekanizmasının nasıl işlediğinin yatırımcı tarafından kavranmış olması önemlidir. Bunları öğrenmek için, gerçek hesabınız açılana kadar deneme hesabı üzerinden alım-satım pratikleri yapabilirsiniz.

Öte taraftan borsada işlem yaparken hisselerin arkasında şirketler olduğunu unutmamalı; dolayısıyla yatırım yapacağınız şirketin ne iş yaptığını, geçmiş performansını ve yapmakta olduğu ya da yapmayı planladığı yatırımları ve bu yatırımların şirketin gelecek kârlılığına nasıl etki edeceğini alım-satım yapmadan önce araştırmalısınız. KAP  (Kamuyu Aydınlatma Platformu) üzerinden yatırım yapmayı düşündüğünüz şirket ile ilgili özet bilgilere, finansal durum ve faaliyet raporlarına, olağan ve olağan üstü durumlar hakkında yapılan açıklamalara ulaşabilirsiniz.

Son olarak borsada işlem yaparken lisanslı yatırım uzmanlarının ve aracı kurumların araştırma departmanlarının hazırladığı raporları incelemek de yatırım kararı alırken size ışık tutacaktır.

Ayrıca tüm bunların dışında, her konuda olduğu gibi, borsa yatırımı yaparken de bu işte uzman olmayan kimselerin yönlendirmelerine göre hareket edilmemesi borsada işlem yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar arasındadır.

Borsa Türleri

Borsa İstanbul bünyesinde teşkilatlanmış birçok borsa türü ve yine bu borsalara ait alt pazar yapıları teşekkül etmiştir.

Buna göre Pay Piyasası çatısı altında halka açık şirketlerin hisse senetleri başta olmak üzere, borsa yatırım fonları, yatırım kuruluşu varant ve sertifikaları, gayrimenkul ve emtia sertifikaları; Borçlanma Piyasası altında, gerek özel şirketlerin gerekse Hazine’nin ihraç ettiği borçlanma senetleri, kira sertifikaları ve Eurotahviller; Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasıbünyesinde ise vadeli kontrat ve opsiyon sözleşmeleri alınıp satılır.

Borsanın Amacı ve İşleyişi

Borsa İstanbul gibi organize piyasa yapılanmalarının ana amacının, öncelikli olarak yatırımcılar ile fon talep eden şirketlerin güvenilir bir ortamda bir araya gelmelerini sağlamak olduğu söylenebilir. Bu bağlamda ilgili menkul kıymetlerin serbest rekabet şartları altında kolay ve güvenli bir şekilde, şeffaf, etkin rekabetçi, dürüst ve istikrarlı bir ortamda alınıp satılabilmesine imkân tanıyacak pazarlar bulunmaktadır.

Borsanın işleyişi, milyonlarca yatırımcının farklı aracı kurumlar üzerinden piyasaya gönderdikleri alım-satım emirlerinin Borsa İstanbul’a iletilmesi ve dolayısıyla tek bir merkezde eşleşmesi üzerine kuruludur. 

Diğer yandan yatırımcıların sahip oldukları tüm hisse senetleri MKK’de (Merkezi Kayıt Kuruluşu) yatırımcının kendi namına kaydolur ve güvenle saklanır.

Borsanın Faydaları

Borsanın doğrudan ve dolaylı olarak ülke ekonomisine kalkınmasına ve ülke insanın refahının artmasına yönelik birçok faydası vardır.

Borsa sayesinde, küçük-büyük tasarruf sahipleri, her biri şirket sermayesinin belirli bir payını temsil eden hisse senetlerini almak yoluyla şirketlerin ortağı olabilme fırsatına sahip olmakta ve bu yolla ülke üretiminde pay sahibi olan şirketlerin kârlılık ve büyümelerinden faydalanabilmektedir.

Şirketler ise, borsalar sayesinde gerek özsermaye gerekse bankalar gibi herhangi bir aracı olmaksızın doğrudan fon arz edenlerden borçlanma yoluyla finansman sağlayabilme fırsatına sahip olurlar.

Yine borsa sayesinde sermaye mülkiyetinin geniş bir toplum tabanına yayılması sağlanır. Borsanın müteşebbisler için oluşturduğu alternatif finansman sağlama imkânı yatırımların artışına hız katarken, makroekonomik açıdan da ülkenin milli gelir büyümesine katkı sunar.

Borsada Hisse Almak ve Satmak

Borsadan hisse almak çağımızda son derece kolay ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilebilmektedir.  Yatırımcılar, mobil ya da web tabanlı uygulamalar aracılığıyla, yatırım yapmak istedikleri hisseyi seçerek alım veya satım işlemlerini saniyeler içerisinde tamamlayabilirler.

Ancak, borsada başarılı bir yatırım stratejisi geliştirebilmek için "bir hisse senedi neye göre alınır?" sorusunun derinlemesine anlaşılması ve bu doğrultuda çalışma yapılması kritik öneme sahiptir. Yatırımcılar, temel ve teknik analiz yöntemlerini kullanarak hisse senetlerinin gerçek değerini, piyasa trendlerini ve şirket performansını doğru bir şekilde değerlendirmelidir. 

Diğer taraftan yanlış bilgi veya yanıltıcı yönlendirmeler sonucunda yapılan işlemler ise, yalnızca finansal kayıplara yol açmakla kalmaz, aynı zamanda yatırımcıların borsaya olan güvenini de zedeleyebilir. Bu nedenle, bilinçli bir yatırım stratejisi oluşturmak, sermaye piyasalarında uzun vadeli başarı için vazgeçilmezdir.

Hisse Senedi Nedir? Hisse Senedine Nasıl Yatırım Yapılır?

Pay senedi olarak da bilinen hisse senetleri, bir şirket sermayesinin belirli bir nominal değere göre bölünmüş her bir parçasını ifade eder. Örneğin 1 milyon ödenmiş sermayesi bulunan ve beher hisse senedinin nominal değeri 1 TL olan bir şirketin her bir payı, o şirket mülkiyetinin 1 milyonda birini temsil edecektir.

Borsadan hisse senedi satın alan yatırımcılar, söz konusu hisse senedini elinde tuttukları müddetçe, sahip oldukları pay nispetinde;

• kârdan pay alma,
• bedelsiz sermaye artırımına katılma,
• bedelli sermaye artırımı durumda rüçhan
• tasfiye hâlinde tasfiyeden pay alma,

 gibi mâli haklara sahip olmaktadırlar.

Ayrıca hisse sahiplerinin mâli hakları dışında;

• genel kurula katılma,
• genel kurulda oy kullanma
• bilgi alma,

türünden idari hakları da bulunmaktadır.

Hisse senedi yatırımı yapmak için herhangi bir alt sınır yoktur. Herhangi bir yetkili aracı kurumda açtırılacak Borsa Yatırım Hesabı üzerinde kolayca hisse senedi alınıp-satılabilir.

Borsada İşlem Yapmanın Adımları

Borsada işlem adımları, temel olarak birkaç aşamadan oluşur. Paranızı vadeli mevduat hesabında değerlendirmek için nasıl ki bir banka hesabı açtırmanız gerekiyorsa, borsada işlem yapamaya başlamanın ilk adımı da, SPK tarafından borsada aracılık yetkisi bulunan bir aracı kurumda Borsa Hesabı açtırılmasıdır. GCM Yatırım’da Borsa Hesabı açtırmak için başvuru sayfamızdaki formu eksiksiz doldurmanız yeterlidir.

Hesap açılış süreci genel olarak kimlik teyidi yapılması, çerçeve sözleşmelerinin imzalanması ve asgari içeriği SPK tarafından belirlenen uygunluk ve yerindelik testlerinin yatırımcıya uygulanmasından ibarettir. Söz konusu bu testler yatırımcıya sunulacak aracılık hizmetinin riskleri hakkında yatırımcının yeterli düzeyde bilgi ve tecrübe sahibi olup olmadığının tespitine yöneliktir.

Bu süreçler tamamlandığında, yatırımcılar hesaplarına para yatırmak suretiyle diledikleri tutarlarla borsa yatırımı yapmaya başlayabilirler.

Borsada Para Kazanmak Mümkün mü?

Borsada para kazanmak elbette mümkündür, ancak bu sürecin bilgi, tecrübe ve disiplin gerektirdiği gibi, borsanın sabit getirili menkul kıymetlerden farklı risklere sahip olduğu da bilinmelidir. Bu bağlamda borsadan para kazanmak isteyen yatırımcıların, piyasayı doğru analiz etmeleri, risk yönetimi yapmaları ve uzun vadeli bir perspektifle hareket etmeleri önemlidir.

Borsada Nasıl Para Kazanılır?

Borsada para kazanmanın en temel yolu, hisse senetlerini düşük fiyattan alıp yüksek fiyattan satarak sermaye kazancı sağlamak ya da şirketlerin kar dağıtımından temettü ödemesi almaktır. Esasında bir hisse yatırımdan sağlanan toplam kazanç, bu ikisinin toplamı kadar olacaktır.

Elbette burada yatırımcılar getiri sağlayacak şirketin hangisi olacağına yönelik doğru karar alabilmek için, şirketlerin mali performanslarını, ekonomik göstergeleri ve küresel piyasa dinamiklerini de yakından takip etmelidir.

Borsaya yeni giren birisi için en önemli hususlardan birisi “borsa mantığı nedir? sorusuna yönelik zihninde genel bir çerçeve çizebilmektir. Esasında borsanın mantığı temelde basittir: Değeri milyon ya da milyar liralarla ifade edilecek şirket sermayeleri, her biri eşit düzeyde mülkiyeti temsil edecek düzeyde çok sayıda paya bölünür ve bu paylar ilk etapta birincil piyasa işlemleri ile halka arz edilir. Ardından ise, söz konusu bu payların arz ve talebi Borsa İstanbul Pay Piyasasında, piyasanın açık olduğu süreler içerisinde karşı karşıya gelmek suretiyle alınıp satılır. 

Hisse alımında yatırımcıların temel motivi, şirketlerin başarılı bir performans göstermesi sonucunda ortaya çıkması beklenen piyasa değeri artışından sermaye kazancı sağlayabilmek ve/veya dağıtılan temettüler sayesinde kârdan pay alabilmektir. Uzun vadeli perspektiften bakıldığında, gerek piyasa değerindeki artış gerekse temettülerden elde edilecek verimlilik, şirketlerin değer yaratabilmesi ve başarı bir finansal performans ortaya koyabilmeleri ile ilişkilidir.

Buna rağmen Borsa İstanbul’da yatırıma yeni başlayanların gerek piyasanın işleyişi gerekse hisse senetlerinin yatırımcı açısından ne gibi haklar taşıdığı hakkında biraz daha detaylı bilgi sahibi olmaları önemlidir.

Diğer taraftan borsa yatırımı, aynı zamanda entelektüel bir uğraştır; çünkü piyasalar, sosyal bir mekanizmanın bir uzantısı olmak bakımından son derece dinamik, etkileşimli ve değişken bir yapıya sahiptir. Teorik olarak borsa hakkında her şey öğrenilse bile, bu bilginin pratiğe başarılı bir şekilde uygulanması derin bir tecrübe ile gerektirmektedir.

Borsada Günlük Al Sat Taktikleri

Borsada günlük al sat yaparak kısa vadede kazanç elde etmek isteyen yatırımcılar, genellik teknik analiz yöntemi ile bir strateji geliştiren kimselerdir. Bu tür yatırımcılar hangi hissenin seçileceğinden, şirketin temel göstergelerinden daha çok; piyasa trendlerini, yatırımcı duyarlılıklarına ait göstergeleri ve piyasa hareketlerini daha yakından ve anlık olarak takip ederler. 

Borsada günlük al sat işlemleri risklidir ve en az uzun vadeli yatırım kadar bilgi, tecrübe ve soğukkanlılık gerektirir. bir analiz gerektirir. 

Borsa Nasıl Kazandırır?

Uzun vadede borsadaki şirket fiyatlamalarının finansal performanslarına paralel hareket etmesi beklenir. İstikrarlı kazanç ve büyüme gösteren şirketlerin hisselerine yatırım yapan yatırımcılar, hem hisse senedi fiyat artışından hem de şirketin temettü ödemelerinden faydalanabilir. Dolayısıyla bu soruya, borsada kazanmanın kapsamlı analize dayalı doğru şirket seçiminden geçmektedir şeklinde yanıt verilebilir. 

Borsada Günlük Al Sat Yapanlar İçin Riskler

Borsada günlük al sat yapmak cazip görünse de, bunun o kadar da kolay olmadığını belirtmek gerekir. Çünkü özellikle hisse senedi piyasalarında beklenmeyen dalgalanmalar olabilir ve bu dalgalanmalar kısa vade kayıplara neden olabilir. Dolayısıyla borsada günlük al sat stratejileri uygularken mutlaka bir risk yönetimi planına sahip olmak ve kârın nerede alınacağı veya zararın nerede kesileceğine (stop-loss) yönelik planlamanın eksiksiz yapılması önemlidir.

Borsadan Nasıl Para Kazanılır?

Borsadan para kazanmak için ilk adım, piyasayı ve yatırım araçlarını iyi tanımaktır. Yatırımcılar, hisse senetlerinin yanı sıra tahvil, bono ve emtia gibi diğer yatırım araçlarını da portföylerine dahil ederek çeşitlendirme yapmalıdır. Ayrıca, yatırımcıların finansal okuryazarlıklarını artırmaları ve piyasa takibini düzenli bir şekilde yapmaları gerekmektedir.

Sonuç olarak, borsada para kazanmak mümkündür; ancak bu süreç, doğru strateji, bilgi ve sabır gerektirir. Hem uzun vadeli yatırımlar hem de kısa vadeli al sat işlemleriyle kazanç sağlamak isteyen yatırımcılar, risklerini yöneterek ve piyasa trendlerini takip ederek başarı şanslarını artırabilirler.

Borsa Yatırımı Nasıl Yapılır?

borsa ve yatırım daima bir arada düşünülen iki terimdir. Diğer taraftan borsa denildiğinde tek bir yatırım aracından söz edilemez; çünkü borsada yüzlerce farklı şirketin hisse senedi işlem görür. 

Bu bakımdan borsada neye yatırım yapmalı sorusunun, diğer bir ifadeyle hangi hissenin hangi oranda alınacağı ve hangi zamanda satılacağı sorularının cevabı için şirketin temel verilerinin incelenmesi ve/veya geçmiş fiyatların teknik analiz yöntemi ile analiz edilmesi gerekir.

Borsada Yatırım Stratejileri

Borsada yatırım yapmak, finansal hedeflere ulaşmak için uzun vadeli bir süreçtir ve tek bir "doğru" strateji yoktur. Her yatırımcının risk toleransı, sermaye miktarı, bilgi birikimi ve hedefleri doğrultusunda borsada yatırım stratejisi tercihi değişecektir.

Diğer taraftan borsada neye yatırım yapmalı sorusunun cevabı da, izlenen yatırım stratejisiyle bağlantılıdır. Çünkü borsada izlenen yatırım stratejileri, yatırımcının hangi hisseyi almalıyım sorusunun yanıtını da göreceli olarak farklılaştırır. 

Bu bakımdan borsa yatırımı nasıl yapılır sorusunun tek ve mutlak doğru kabul edilebilecek bir cevabı yoktur. 

Örneğin değer yatırımı, değerine nispetle düşük fiyatlanana hisselere odaklanarak, bu hisselerin zamanla gerçek değerine ulaşacağını varsayımına dayanır. Büyüme yatırımı ise, ortalamaların üzerinde büyüyen şirketlere yatırım yapmayı hedefler ve genelde teknoloji veya biyoteknoloji gibi yenilikçi alanlara yönelir. 

Yine bir başka borsa stratejisi olarak zikredilebilecek temettü yatırımclığı, düzenli temettü ödeyen güçlü şirketlerden pasif gelir elde etmeyi amaçlar. Endeks yatırımı ise bir borsa endeksine yatırım yaparak geniş bir çeşitlendirme yapmayı ve piyasanın genel büyümesinden yararlanmayı hedefler. Sonuç olarak hangi stratejinin seçileceği, yatırımcının risk profiline ve beklentilerine bağlıdır.

Borsa Terimleri ve Anlamları

Yeni başlayanlar için borsa terimleri biraz karmaşık gelebilir ve bu da borsanın anlaşılmasını zorlaştırır. Ancak temel borsa terimleri ve anlamları tam olarak öğrenildiğinde süreç çok daha anlaşılır hale gelir.

Bu bakımdan yeni başlayanlar için borsa dünyasına adım atmadan önce bazı borsa terimlerinin bilinmesi oldukça faydalıdır. Örneğin, hisse senedi, bir şirketin sahiplik payı anlamına gelirken, endeks tabiri belirli bir piyasa veya sektördeki hisse senetlerinin ortalama performansını ölçer. Lot, borsada alınıp satılan en küçük birimi ifade eder.

Borsada sıkça duyulan bir diğer terim ise piyasa değeridir. Bu, bir şirketin toplam değerini, mevcut hisse fiyatı ile toplam hisse adedinin çarpılması sonucu verir. Temettü ise şirketlerin kârlarının bir kısmını hissedarlarına dağıtmasıdır. 

Volatilite, piyasa fiyatlarındaki dalgalanmaları ifade eder ve yüksek volatilite, daha büyük fiyat değişimlerini gösterir ve bu parametre aynı zamanda risk düzeyinin de göstergesi olarak kullanılır. 

Borsada İşlem Limitleri

Borsa işlem limiti nedir diye merak edenler için bu konuda hisse senedi işlemleri bakımından kısa bir bilgi verilebilir. Buna göre işlem görmekte olan sıralara gönderilen limit, piyasa, piyasadan limite, dengeleyici, kısmi görünme koşullu emirlerde ve kotasyonlarda, maksimum emir değeri sınırı (maksimum TL kuralı) uygulanmaktadır. Bu kurala göre bir sıraya bir seferde girilen emrin veya kotasyonun TL değeri belirlenen sınırı geçememektedir ve bu sınır mevcut durumda

3 milyon TL olarak uygulanmaktadır. Ancak maksimum emir değeri sınırı pay bazında, payların likidite durumlarına göre farklılaştırılarak belir zaman aralıklarında yeniden belirlenebileceği unutulmamalıdır.

Borsada Pazarlar

Z pazar ne demek, t pazar nedir, s pazar nedir, pazar z ne demek gibi sorular da, yeni başlayanların cevabını aradığı sorular arasında yer alıyor. Borsadaki pazar sınıflandırmaları Borsa İstanbul tarafından piyasa değeri, fiili dolaşımdaki payların piyasa değeri gibi farklı kriterlere göre yapılır ve her pay sınıflandırıldığı pazarın tüm kriterlerini sağlamak zorundadır.

Z ve T gibi kısaltmalar ise, ilgili pazarların sembolleridir. Buna göre Yıldız Pazar Z, Ana Pazar N, Alt Pazar T, Yakın İzleme Pazar W, Yapılandırılmış Ürünler ve Fon Pazarı K, Girişim Sermayesi Pazarı Q, Emtia Pazarı E, Piyasa Öncesi İşlem Platformu ise S ile sembolize edilir.

Bir hissenin yer aldığı pazar sınıfı, ilgili hissenin hangi kriterleri sağladığını göstermek bakımından yatırımcıların farkındalığını artırır.

Borsa Endeksleri ve Anlamları

Borsa takibini kolaylaştırmak amacıyla çeşitli borsa endeksleri oluşturulmaktadır. Örneğin bu endekslerden biri olan ve aynı zamanda Borsa İstanbul hisse senedi piyasası için temel göstergesi konumunda bulunan BIST 100 Endeksi, Yıldız Pazar’da işlem gören en büyük 100 paydan seçilmekte ve BIST 30 ile BIST 50 endekslerinde bulunan payları da kapsamaktadır. Ayrıca, Borsa'da işlem gören payların performansını daha ayrıntılı olarak takip etmek amacıyla 74'ü anlık, 364'ü seans sonlarında olmak üzere toplam 438 adet Pay Endeksi bulunmaktadır. Bunlar arasında BIST Tüm, BIST Temettü, BIST Halka Arz ve BIST Şehir Endeksleri gibi endeksler öne çıkmaktadır.

Bunların yanı sıra, borçlanma araçları, kira sertifikaları, altın, mevduat ve fon gibi yatırım araçlarının günlük getirilerinin ölçülmesi amacıyla 40'ı anlık, 22'si seans sonunda olmak üzere toplamda 62 adet BIST-KYD Endeksi hesaplanmaktadır.

Yatırımcıları aşırı piyasa oynaklıklarından korumak için 20 adet Risk Kontrol Endeksi sunulurken, referans alınan endekslerin performansını belirli bir kaldıraç oranıyla yansıtan 6 adet Kaldıraçlı ve Kısa Endeks de bulunmaktadır. Ayrıca, altın fiyatlarının günlük getirileri ve altına dayalı kira sertifikaları ile altın tahvillerinin performansını ölçmek için 4 adet altına dayalı endeks de Borsa İstanbul tarafından hesaplanmaktadır.

Borsada Al Sat Nasıl Yapılır?

Borsada al sat yapmak, yatırımcıların hisse senetleri veya diğer yatırım araçlarını alıp satarak genellikle kısa vadede kâr elde etmeyi hedeflediği bir işlem tarzını tanımlar. 

Borsada al sat yapan yatırımcılar, seçtikleri hisse senetlerini genellikle teknik yönden ve konjonktürel açıdan analiz eder ve uygun fiyat seviyelerinden alım satım yaparak sermaye kazancı elde etmeyi amaçlar. Borsada al sat yapmak, çoğunlukla kısa vadeli fiyat hareketlerinden faydalanmayı amaçladığı için bu yöntem, hızlı karar verme ve anlık piyasa takibi gerekir ve kendine özgü riskler barındırır.

Borsa Nasıl Öğrenilir?

Borsayı öğrenmek istiyor ancak borsayı nasıl öğrenebilirim diye merak ediyorsanız, bunun için endişelenmenize gerek yok. Çünkü günümüzde borsayı öğrenmek isteyenler için internetin sınırsız imkanlarla dolu olduğu bir gerçek. Ancak günümüzde bilgiye ulaşmak geçmişe göre çok daha kolay hale gelmiş olmakla birlikte, tecrübe ile harmanlanmış bilgi başarı için hala en değerli hazine olduğunu da unutmamak gerekiyor. 

Bugün internet üzerinde bu alanla ilgili yararlanabileceğiniz yerli ve yabancı birçok kaynak bulunuyor. Bu anlamda GCM Yatırım olarak bizim de bilgiye çok değer verdiğimizi ve bu yüzden her geçen gün büyüyen ve halihazırda bir ansiklopedi hacminde eğitim materyaline sahip olduğumuzu söyleyebiliriz. 

Borsa hakkında daha fazla bilgi edinmek ve iyi bir başlangıç yapmak için “Hisse Senedi Alırken Nelere Dikkat Edilmeli?” yazımızı da okuyabilirsiniz.

Sıfırdan Borsa Öğrenmek İçin Öneriler

Borsa öğrenmek istiyorum diyen, ancak bunu nasıl yapacağını düşünen yeni başlayanlar için borsa içerisinde çokça kavramın yer aldığı kompleks bir yapı olarak görülebilir. Fakat adım adım ilerlenildiğinde sıfırdan borsa öğrenmek aslında sanıldığı kadar zor değildir ve bu süreç başlanılıp bitirilecek bir uğraş yerine, ömür boyu devam edecek bir entelektüel faaliyet olarak düşünülmelidir.

Günümüzde herhangi bir bilgiye ulaşmanın veya yeni bir beceri kazanmanın birçok yolu vardır; borsaya yeni başlayanlar için tavsiyeler ne olabilir ve borsayı daha iyi anlamak için neler yapılabilir diye düşündüğümüzde ise şu adımları izlemek iyi bir başlangıç olabilir.

• Ücretsiz Deneyin: Anlatılanların çoğunu unutur, denediklerinizin çoğunu hatırlarsınız. BU yüzden en iyi ve en kalıcı öğrenme metotlarının başında denemek gelir. Borsada nasıl yatırım yapıldığını denemek için ise, kendinize saniyeler içerisinde bir GCM Borsa Deneme Hesabı oluşturabilir ve böylelikle borsada nasıl yatırım yapabileceğinizi 100.000 TL sanal parayla hiç risk almaksızın bizzat deneyerek öğrenebilirsiniz.
• Araştırma Yapın: Facebook’ta geçirdiğiniz vakti, teknoloji şirketlerini incelemeye ayırsaydınız, bugün borsa ilgili bilgi edinme konusunda epey bir yol kat etmiş olabilirdiniz. Doğrusu internette geçirdiğiniz vaktin en azından bir kısmını, internette borsayla ilgili doğru ve güvenilir kaynakları araştırmaya ayırarak, borsa hakkındaki bilgi birikiminize her geçen gün yenisini ekleyebilirsiniz.
• Piyasaları Takip Edin: Yazılı ve görsel basında, farklı kurumlardan konuk alınan birçok piyasa uzmanı hemen her gün piyasaları yorumluyor. “Borsa neden düştü, borsa neden yükseldi ve piyasalar neyi fiyatlıyor, neler bekleniyor?” gibi sorulara cevap aranırken aslında borsanın dinamikleri ve analiz yöntemlerinin uygulamasına dönük olarak da birçok meseleye değinilmiş oluyor. Bu yüzden yalnızca piyasaları takip etmek bile, borsa ile ilgili birçok konuya kendiliğinden aşina olmanızı sağlayabilir.
• GCM Yatırım’ın Ücretsiz Eğitimlerinden Faydalanın: GCM Yatırım internet sitemizin eğitim bölümü, gerek borsanın işleyişi gerekse borsada işlem gören farklı yatırım araçlarının özellikleri hakkında birçok makale içeriyor. Ayrıca GCM Yatırım Youtube kanalında da, hem güncel yorumlamalara ait hem de finansal okuryazarlığı artırmaya yönelik birçok eğitim videosu bulunuyor.

Borsada İşlem Gören Enstrümanlar

TSPB raporuna göre 2024 Eylül ayı itibariyle Borsa İstanbul Pay Piyasası altındaki Yıldız Pazar’da 300, Ana Pazar’da 213, diğer pazarlarda ise 53 şirket hissesi; Yapılandırılmış Ürünler ve Fon Pazarı’nda ise çok sayıda varant, sertifika ve borsa yatırım fonu işlem görmektedir.

Borçlanma Araçları Piyasası’nda ise, kamu borçlanma araçları, özel sektör borçlanma araçları, kira sertifikaları, repo, eurotahvil gibi yatırım araçları bulunur.

Diğer yandan VİOP (Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası) bünyesinde ise farklı dayanak varlıklar üzerine yazılmış vadeli kontratlar ve opsiyon sözleşmeleri alınıp satılabilmektedir.

Borsada Ne Alınır?

Borsada işlem gören enstrümanlar yalnızca hisse senetleriyle sınırlı olmamakla birlikte, yalnızca hisse senedi piyasaları dikkate alındığında dahi yüzlerce farklı şirket hissesinin her biri, yatırımcılar için farklı seçenek sunar. Ancak bu durum her bir hissenin yatırım yapılabilir olduğunu teorik açıdan göstermez. Bu bakımdan hisse senedi neye göre alınır sorusu önemlidir.

Uzun vadeli perspektiften bakıldığında, bir hisse senedinin portföye dahil edilmesinin temel gerekçesi, şirketin sürdürülebilir değer yaratma potansiyeli ve büyüme kapasitesi ile açıklanabilir. Yatırımcılar, hisseyi satın almadan önce temel analiz yaparak şirketin finansal tablolarını, kârlılık oranlarını ve sektör dinamiklerini değerlendirirler. Ancak bununla birlikte, ilgili hissenin makul fiyatlardan alınması hedeflenmeli, diğer bir ifadeyle hisse seçerken piyasa değeri ile içsel değer arasındaki fark incelenmelidir. Bu doğrultuda, piyasa analizleri ve şirketin gelecekteki potansiyeli dikkatle değerlendirilmelidir.

Borsa İşlem Saatleri ve Seanslar

Borsa İstanbul Pay Piyasası tam iş günlerinde haftanın 5 günü açıktır ve işlemler 09.40’da başlayıp 18.10’da son bulur.

Pay piyasasında sürekli işlem yöntemiyle işlem gören hisselerin sürekli müzayede seansı ise 10.00’da başlar ve 18.00’a kadar devam eder. Açılış, kapanış ve sürekli seans sürelerinin işlem saatleri detayları ise şöyledir:

Yarım iş günlerindeki sürekli işlem yöntemi bölümleri ise şu saatlerde yapılır:

*:  Emir toplama süreci, belirtilen saatlerden sonra 30 saniye içerisinde rastlantısal olarak kesilmektedir

(+): İşlemlerin tamamlanmasına bağlı olarak değişebilecek saati ifade eder.

Borsada Fiyatlar Neden Düşer ve Yükselir?

Borsaya yeni başlayanların en çok merak ettikleri konulardan birisi de “Borsada fiyatlar neden düşer, borsada fiyatlar neden yükselir, borsa neye göre yükselir” türünden sorular… 

Öncelikle borsadaki fiyatların serbest piyasa koşulu altında, siz ve sizin gibi birçok bireysel ya da kurumsal yatırımcının herhangi bir yatırım aracını almaya ya da satmaya razı oldukları farklı fiyat tekliflerini borsaya iletmeleri ve söz konusu bu tekliflerin öncelik kuralları gözetilerek eşleşmesi neticesinde oluştuğunu hatırlatmak gerekiyor. Diğer bir ifadeyle, tüm serbest piyasalarda olduğu gibi, borsadaki fiyat yükseliş ve düşüşlerinin arkasında da, piyasada oluşan arz talep dengesinin yattığı bilinmelidir.

Diğer yandan piyasadaki arz ve talep koşullarının arkasında da birçok faktör bulunur. Örneğin piyasalar tarafından olumsuz yorumlanabilecek haber akışları kısa vadeli olarak borsadaki düşüşlere sebep olurken, olumlu gelişmeler de borsadaki kısa vadeli yükselişlerin nedeni olabilir.

Borsadaki fiyatların yükseliş ve düşüşünü belirleyen uzun vadeli dinamikler ise daha çok makro ve mikro düzeydeki ekonomik gelişmeler paralelinde gerçekleşir. Örneğin ekonomik büyüme genel olarak bütün şirketler açısından işlerin genişlemesini sağlarken, ekonomideki durgunluklar da faaliyetlerde daralmaya yol açabilir.

Konu şirketler özelinde ele alındığında ise, şirket hisselerinin uzun vadeli fiyat yükseliş ve düşüşlerinde değer temelli etkenlerin ön plana çıkacağı söylenebilir. Buna göre, şirket hisselerinin uzun vadeli fiyat dengelerinin büyük ölçüde; kârlılık, yönetim kalitesi, marka değeri, sahip olunan varlıklar ve büyüme beklentileri gibi değişkenlerle göre şekilleneceği ileri sürülebilir.

Bu bağlamda özellikle piyasada yaşanan artan oynaklık zamanlarında, yeni yatırımcıların “Borsa neden düştü veya borsa neden düşüyor?” ekseninde şekillenen endişeleri söz konusu olabiliyor. Ancak borsada zaman zaman görülebilecek düşüşlerin son derece doğal olduğunu bilmek, bu gibi durumlar karşısında paniğe kapılıp alınacak yanlış aksiyonların önüne geçmek açısından önemlidir.  Çünkü sürekli yükselen bir piyasa söz konusu olamayacağı gibi, aynı zamanda bu durum sağlıklı bir fiyatlama anlamına da gelmeyecektir. Bu yüzden borsadaki düşüşler karşısında paniğe kapılmak yerine, bu gibi düşüşler karşısında nasıl hareket edileceği, yatırımcı tarafından uygulanan yatırım anlayışı çerçevesine uygun olarak önceden makul bir plan dahilinde belirlenmelidir.

Borsa Yatırımının Riskleri ve Fırsatları

Borsada yatırım riskleri ve fırsatları aynı anda barındıran bir mecradır. Tasarruf, diğer bir ifadeyle biriktirilen para değerlendirme alternatifi olarak hisse piyasasında kazanç sağlama, sabit getirili alternatiflere göre farklı dinamiklere sahiptir. Çünkü borsa fiyatlaması, çok değişkenle ilişkili olarak yükseliş ve düşüş gösterebilir.

Borsada yatırım riskleri, piyasa fiyatlarının arz-talep dengesi, ekonomik göstergeler, küresel gelişmeler ve şirketlerin finansal performansları gibi birçok değişkene bağlı olarak dalgalanmasından kaynaklanır. Bu dalgalanmalar, yatırımcının sermayesinin değer kazanmasına veya kaybetmesine neden olabilir ve bu risk türü genellikle piyasa riski olarak adlandırılır.

Buna karşın, borsa fırsatları ise doğru zamanda doğru yatırımı yaparak diğer araçlara nispetle daha yüksek getiri elde etme potansiyelini sunmasıyla ilişkilidir. Borsada uzun vadeli büyüme potansiyeli olan şirketlere yatırım yapmak, yatırımcılara sermaye kazancı ve temettü gibi ek gelir kaynakları sağlayabilir. Bu durum, bankadan para kazanma yolları arasında yer alan mevduat hesaplarına göre daha yüksek getiri potansiyeli sunar, ancak aynı zamanda daha yüksek riskler içerir.

Borsa İstanbul Devre Kesici Nedir?

Herhangi bir sermaye piyasası aracında, işlemlerin geçici bir süre için durdurulması sürecine devre kesici uygulaması deniliyor.

Herhangi bir sermaye piyasası aracının gün içi fiyat değişimi, Borsa İstanbul tarafından belirlenmiş olan eşik değerlere (oranlara) ulaşır veya o değeri aşarsa, ilgili sermaye piyasası aracının işlemleri için çok fiyat-sürekli müzayede sistemine ara verilir ve söz konusu sermaye aracı geçici süre ile emir toplama aşamasına (tek fiyat yöntemi uygulaması) alınır.

Borsada Halka Arz Nedir?

Bir şirket paylarının satın alınmasına yönelik her türlü yoldan yapılan çağrıyı ve bu çağrı neticesinde yapılan pay satış sürecini kapsayan sürecin tamamı halka arz olarak bilinir.

Özelikle son yıllardaki borsaya olan ilginin artmasıyla birlikte hem pay piyasasındaki yatırımcı tabanında genişleme, hem de borsada halka arz olan şirket sayısında gözle görülür bir artış yaşanmıştır. MKK (Merkezi Kayıt Kuruluşu) verilerine göre hâlihazırda pay piyasasındaki yatırımcı sayısı 7 milyon sınırını aşarken, TSPB (Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği) raporuna göre 2023 yılında 54 şirket halka olmuş ve gerçekleşen halka arzlardan 2,175 milyar olarak hasılat sağlanmıştır.

Borsa Nasıl Kazandırır?

Borsada kazanç sağlamanın tek bir yolu yoktur, ancak borsa nasıl kazandırır sorusuna genel bir bakış açısıyla cevap vermek gerekirse, bu kazanç stratejik bir yatırım süreciyle elde edilebilir. 

Başarılı bir yatırımcı olabilmek için, yalnızca doğru şirketleri uygun fiyatlardan tespit edebilme becerisine sahip olmak yetmez; aynı zamanda borsanın dinamiklerini anlayarak, ne yaptığının farkında olmak ve bilinçli bir şekilde hareket etmek de gereklidir.

Doğru şirketleri seçebilmek ise, yatırımcının bilgi birikimine, analiz yeteneklerine ve tecrübesine bağlıdır. Bu nedenle şirket finansallarını detaylıca analiz edip yorumlamayabilme, faaliyet raporlarını takip etme ve sektörel dinamikleri doğru değerlendirme becerileri borsada başarının ya da başarılı bir yatırımın ayrılmaz bir parçasıdır.

Borsa, doğası gereği kısa vadeli alım-satım işlemlerine imkan tanısa da, yapılan birçok araştırma, borsada asıl başarının uzun vadeli, seçici ve odaklı bir yatırım stratejisiyle elde edildiğini göstermektedir. Uzun vadeli yatırımcı olmak ise sadece doğru şirketleri seçerek uzun süre beklemek anlamına gelmez. Çünkü uzun vadeli yatırımcı olabilmek,  aynı zamanda piyasalardaki dalgalanmalar karşısında sakin kalabilmeyi, yeri geldiğinde piyasa psikolojisine kapılmamayı ve uzun vadeli hedeflere odaklanmayı sağlayacak bir duygusal direnci de gerektirir.

Özetle, borsada kazanç sağlamak, analitik düşünme, kapsamlı araştırma, stratejik planlama ve duygusal dengeyi bir arada yürütmeyi gerektiren ciddi bir süreçtir.