VİOP İLE GELECEĞE YATIRIM; RİSKİNİ YÖNET, FIRSATLARI DEĞERLENDİR!

Kısaca Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP)

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası ya da kısa adıyla VİOP; Borsa İstanbul bünyesinde işleyen vadeli sözleşme ve opsiyon ürünlerinin alınıp satılabildiği organize ve türev piyasanın adıdır. VİOP organize bir piyasa olduğundan dolayı, işlemler tek bir merkezden yönetilir ve şeffaftır.

Vadeli sözleşmelerin üzerine yazıldığı dayanak varlık türleri çok çeşitlidir: Paylar, endeksler, emtialar, faiz oranları ve çok daha fazlası bir vadeli sözleşme için dayanak varlık olabilir. Bunun anlamı, vadeli sözleşmeler sayesinde, birbirinden farklı piyasalarda işlem gören çok sayıda dayanak varlık çeşidinin fiyat hareketine türev yoldan yatırım yapılabiliyor olmasıdır ve bir türev araç türü olarak vadeli sözleşmelerin fiyat hareketleri, ilgili dayanak varlığın spot fiyatıyla çok yakın bir ilişki sergiler.

• VİOP Piyasasında İşlem Yapmak için Gerekenler
• VİOP’ta Yatırım Yapmanın Avantajları Neler?
• VİOP Canlı Fiyatlara Nasıl Ulaşılır?
• VİOP'ta Korunma Stratejileri Nelerdir?
• VİOP Teminat ve Kaldıraç Oranları Kaçtır?
• VİOP’ta Hangi Enstrümanlar İşlem Görür?
• Vadeli İşlem Örnekleri
• GCM VİOP İşlem Platformları
• VİOP Teknik Analiz ve Raporları
• Sıkça Sorulan Sorular

VİOP piyasasında işlem gören vadeli işlem sözleşmeleri ya da vadeli kontratlar, herhangi bir finansal ürünü (dayanak varlık) belirli bir tarih için, üzerinde önceden anlaşılan bir fiyattan alım satım taahhüdü üzerine kuruludur. Diğer bir deyişle, spot piyasadaki alım-satımlarda teslim ve tesellüm anlık fiyatlar üzerinden hemen yapılırken; vadeli piyasalardaki alış ve satışlar, sözleşme vadesinde, sözleşme alım-satımı yapıldığı sırada üzerinde anlaşmaya varılan vadeli fiyat üzerinden yapılır.

Örneğin, döviz bürosuna gidilip fiyat tabelasında o an görünen fiyattan Türk Lirası karşılığında Amerikan Doları alınması bir spot işlemdir. Türk lirası hemen ödenir ve karşılığında Amerikan Doları hemen alınır. Aslında bu borsadan hisse senedi, kuyumcudan altın ve hatta marketten yiyecek alırken de böyledir.

Diğer yandan Amerikan Dolarını vadeli olarak alıp-satan taraflar, bu işlemi bugünden üzerinde anlaştıkları bir fiyattan, sözleşme tarihinde yapmak üzere birbirlerine söz verirler. Alım-satım işlemi bugün gerçekleşmediği için, ödeme ve karşılığında alınacak dayanak varlığın teslimi de bugün yapılmaz. Ancak vadeli sözleşme yükümlülüklerinin karşılanabilmesinin güvence altına alınması amacıyla alıcı ve satıcıdan belirli bir tutarda teminat yatırması istenir. Vadeli alım satım pozisyonu açmak için istenilen başlangıç teminatı tutarları, vadeli sözleşmelerin pozisyon büyüklüğüne oranla daha düşüktür ve bu da vadeli sözleşmelere kaldıraç özelliği kazandırır.

VİOP Piyasasında İşlem Yapmak için Gerekenler

GCM Yatırım’da bir VİOP hesabı açtırmak istiyorsanız, izlemeniz gereken adımlar şunlardır:

1. GCM Yatırım sitemiz üzerinde VİOP hesap başvurusu oluşturun

VİOP deneme hesabı sayfasından VİOP deneme hesabı başvuru formunu eksiksiz ve geçerli bir şekilde doldurun.

2. Gerçek hesap açılışı için gerekli sözleşmeleri imzalayın

Müşteri temsilcimiz sizi arayarak VİOP hesap açılışı için risk bildirim formu ve çerçeve sözleşmelerinin imzalanması ve uygunluk testi doldurma gibi yasal gerekliliklerin yerine getirilmesi sürecinin nasıl yürütüleceği ilgili size destek sağlasın.

3. Hesabınıza teminat yatırın

GCM Yatırım sitemize hesap girişi yapıp, VİOP kontrat alım-satımlarında kullanmak üzere hesabınıza teminat yatırın.

4. Dilediğiniz platformdan alım-satım yapmaya başlayın

VİOP hesap açılış işlemleriniz tamamlandığında tercihinize göre web, masaüstü ya da mobil GCM VİOP işlem platformumuz üzerinden vadeli işlem sözleşmesi alıp-satmaya başlayabilirsiniz.

GCM VİOP İşlem Koşullarımız

VİOP’ta işlem gören vadeli sözleşmeler; sözleşme büyüklüğü, pozisyon açmak için gerekli başlangıç teminatı tutarı ve kaldıraç oranları gibi özellikler bakımından vadeli sözleşmeler özelinde değişiklik göstermektedir.

Farklı vadeli sözleşmelere yönelik VİOP işlem koşulları hakkında bilgi sahibi olmak için linke tıklayınız. 

VİOP’ta Yatırım Yapmanın Avantajları Neler?

VİOP’ta yatırım yapmanın avantajları birkaç maddede kısaca şöyle sıralanabilir.

Kaldıraç

Herhangi bir vadeli sözleşme alıp sattığınızda, alım-satımını yaptığınız vadeli sözleşmenin, sözleşme büyüklüğünün belirli bir yüzdesine denk gelen miktarda başlangıç teminatı ödersiniz.

Ürün Çeşitliliği

Vadeli kontratlar birçok farklı dayanak varlık grubu üzerine yazılırlar. Buna göre VİOP yatırımcıları, vadeli kontrat alım-satımı yoluyla; pay senetleri, endeksler, emtialar, faiz ve borsa yatırım fonları üzerine yazılmış vadeli kontratlarda işlem yapabilir ve böylelikle tüm bu ürün gruplarının gelecek fiyat beklentileri üzerinden yatırım, korunma ya da arbitraj işlemleri gerçekleştirebilirsiniz.

Risk Yönetimi ve Korunma

Vadeli sözleşmeler başlangıçta, üretici ve tüccarların gelecekteki fiyat ve maliyet belirsizliğini yönetebilme ihtiyacından doğmuştur ve vadeli sözleşmeler risk yönetimi denildiğinde, bugün de ilk akla gelen yatırım araçlarının başında gelmektedir.

Merkezi Karşı Taraf Güvencesi

VİOP organize bir piyasadır ve bu piyasada gerçekleştirilen tüm işlemlerde merkezi karşı taraf kurumu olarak Takasbank bulunur. VİOP işlemlerinde Takasbank’ın alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı alıcı konumunda karşı taraf olarak yer alışı, alıcı ve satıcıların vadeli işlemlerden doğan karşılıklı yükümlülüklerini yerine getirmeme riskini ortadan kaldırır.

Çift Yönlü İşlem İmkânı

Piyasalarda yükseliş beklerken ilgili dayanak varlık üzerine yazılmış vadeli sözleşme alabildiğiniz gibi, düşüş beklentiniz olması durumda da vadeli sözleşmeleri aynı kolaylıkla satabilirsiniz.

Teminat Nemalandırma

VİOP’ta işlem yapmanın yatırımcıya sağladığı bir diğer farklı avantaj ise teminat nemalandırılmasıdır. VİOP’ta alış ya da satış pozisyonları almak için yatırdığınız teminatlar Takasbank tarafından mümkün olan en iyi koşullarla nemalandırır ve bu sayede yatırdığınız teminatlar ayrıca değerlendirilmiş olur.

VİOP Canlı Fiyatlara Nasıl Ulaşılır?

Gecikmeli fiyatlar üzerinden piyasaya alış ya da satış emri göndermek, dikiz aynasından arabaya sürmeye benzer: Geçmiş fiyatları görür, ancak ileriye dönük kararlar alırsınız.

Vadeli sözleşme fiyatlarını canlı olarak izlemek veya en iyi alış veya satış kademelerindeki bekleyen emirleri derinlik ekranından takip etmek istiyorsanız, VİOP işlem koşulları sayfamızı ziyaret ederek farklı düzey VİOP canlı veri yayın paketlerini inceleyebilir ya da müşteri temsilcinizle iletişime geçerek VİOP canlı veri yayın paketleri hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.

VİOP Korunma Stratejileri

Vadeli sözleşme alıp-satarak kısmî ya da duruma göre tam korunma stratejileri uygulamak mümkündür.

Örneğin USD/TRY kurundaki yükselişin kendisi için risk faktörü olduğu bir ithalatçının içinde bulunduğumuz ayın sonunda 1.000.000 $’lık bir borç ödemesi yapması gerektiğini düşünelim. Mevcut durumda döviz kurunun 18,90 lira olduğunu ve 1 adet sözleşme büyüklüğü 1000 $ olan bu ay sonuna ait yakın vadeli USD/TRY vadeli sözleşmesinin 19,00 liradan işlem gördüğünü varsayalım.

Bu durumda döviz kurundaki ani bir yükseliş hareketinin aleyhine olacağını düşünen ithalatçı, 1.000.000/1000 $=1000 adet USD/TRY yakın vadeli sözleşme alarak (uzun pozisyon), kur artışı riskine karşı kendisini koruma altına alabilir.

Diğer yandan kurdaki düşüş ihtimalinin zararına olacağından endişe eden ve bu yüzden kur düşüşüne karşı kendisini korumak isteyen bir başka yatırımcı da, aynı sözleşmede alış yapmak yerine satış gerçekleştirerek (kısa pozisyon) korunma yolunu tercih edebilir.

VİOP Teminat ve Kaldıraç Oranları Kaçtır?

VİOP’ta gerçekleştirilen işlemler için Takas Merkezi, Takasbank’tır ve gerekli teminat oranları ve teminatları esasları Takas Mevzuatı çerçevesinde belirlenir. Takasbank, piyasada her hesap için portföy bazlı teminatlandırma yöntemini uygular.

Takasbank, portföy bazında teminatlandırma işlemlerinde portföy bazlı risk yönetimi algoritmasını baz alan BISTECH Marjin Yöntemini kullanır.

VİOP’ta herhangi bir vadeli sözleşmede 1 adetlik bir alış ya da satış pozisyonu açmak için ne kadarlık bir başlangıç teminatı gerektiği vadeli sözleşmelerin dayanak varlık türüne göre farklılık gösterir. Bu farklılığın arkasında yatan sebep, ayrı dayanak varlıkların, risk düzeylerinin değişken oluşudur.

Faklı dayanak varlıklar üzerine yazılmış vadeli sözleşmelerde pozisyon açmak için gerekli olan VİOP başlangıç teminatı tutarları ve kaldıraç oranlarını VİOP Sözleşmeleri sayfamızdan, incelemek istediğiniz vadeli sözleşmeye tıklayarak öğrenebilirsiniz.

Not: Aracı kurumlar müşterilerinden risk yönetimi çerçevesinde Borsa ve Takasbank tarafından belirlenmiş teminat tutarlarından daha fazlasını talep edebilirler.

VİOP’ta Hangi Enstrümanlar İşlem Görür?

VİOP’ta mevcut durumda birçok hisse senedi, döviz kurları ve pariteler, Bist 30 veya Bist Likit Banka gibi endeksler, pamuk, buğday gibi emtialar, altın, gümüş ve platin gibi kıymetli madenler ve baz yük elektrik ya da aylık, üç aylık repo vadelileri olmak üzere birbirinden farklı ürün gruplarında çok sayıda dayanak varlık üzerine yazılmış birçok vadeli kontrat işlem görmektedir.

VİOP’ta işlem gören vadeli sözleşmelerin, sözleşme büyüklükleri, hangi vadelerde ve hangi dayanak varlıklar üzerine yazılacağı gibi tüm standartlar Borsa İstanbul tarafından belirlenmektedir.

Vadeli İşlem Örnekleri

Vadeli sözleşme işlemleri, yatırımcının beklentisi dâhilinde, yükseliş ya da düşüş beklenen vadeli sözleşmede alış ya da satış yapılması suretiyle gerçekleştirilir. Buna göre ilgili dayanak varlıkta yükseliş beklentisi olan yatırımcı, söz konusu dayanak varlık üzerine yazılmış vadeli sözleşmede alış yaparken; düşüş beklentisi içerisinde olan yatırımcı da düşüş beklediği dayanak varlığa ait vadeli sözleşmede satış pozisyona girer.

Vadeli sözleşmeler bir türev araç olduğundan, vadeli sözleşme fiyatlarının ilgili dayanak varlıkla ilişkili hareket etmesi beklenir; çünkü vadeli sözleşme fiyatlarının teorik değeri, ilgili dayanak varlığın spot fiyatı ile taşıma maliyetinin toplamından oluşur.

Fiyatı, teorik değerinden uzaklaşan vadeli sözleşme fiyatları arbitraj fırsatı yaratacağından, arbitrajların devreye girmesi sayesinde, vadeli sözleşme fiyatları ile vadeli sözleşmelerin teorik değeri arasındaki farkın çok açılmaması beklenebilir. Ancak buna rağmen, vadeli sözleşme fiyatlarının kendi arz-talep koşulları içerisinde oluştuğu unutmamalıdır. 

Bir VİOP yatırımcı farklı piyasalarda işlem gören çeşitli dayanak varlıklar üzerine yazılmış herhangi bir vadeli sözleşmede, piyasa beklentisi çerçevesinde pozisyon alabilir.

Şimdi yatırımcının yükseliş ve düşüş beklediği durum örnekleri üzerinden iki farklı vadeli işlem senaryosu inceleyelim.

Bist 30 Endeks Vadeli Sözleşme Alış Örneği

Beklenti: Yükseliş

Pozisyon: 10 Adet F_XU0300223 (Şubat 2022) Alış (Uzun)

Sözleşme Büyüklüğü: Her bir endeks vadeli işlem sözleşmesi 10 adet dayanak varlığı temsil eder. Örneğin Bist 30 Endeksi 5500 seviyesinde ise, sözleşme büyüklüğü 5500*10 TL= 55.000 TL

Başlangıç Teminat Tutarı: 7855 TL

10 adet Bist 30 Endeks vadeli sözleşmesi alım-satımı için gereken başlangıç teminatı tutarı: 7855 TL *10= 78.550 TL

Vadeli Sözleşme Alış Fiyatı: 6.000,00

Bist 30 Endeksinde yükseliş beklentisi olan yatırımcı Bist 30 Şubat vadeli sözleşmesinde, 6.000,00 fiyattan 78.550 TL teminatla 10 adet sözleşme satın almıştır. Ardından Bist 30 vadeli sözleşme fiyatları 6.5000,00 seviyesine yükselmiş ve yatırımcı elindeki 10 adet açık alış pozisyonunu, 10 adet vadeli sözleşme satışıyla ters işlem yapmak suretiyle kapatmıştır. Bu durumda;

Kâr Tutarı: (6.500,00- 6.000,00) *10 (sözleşme büyüklüğü çarpanı) * 10 (sözleşme adedi) = 50.000 TL’dir.

Elde edilen kâr tutarı 10 adet alış pozisyonu açmak için yatırılan teminat tutarına oranlanırsa;

Yüzdesel Kâr: 50.000 TL/78.550=0,64; yani %64 olarak bulunur.

Başlangıç teminatı tutarının, pozisyon büyüklüğüne göre düşük oluşu, yatırımcının vadeli sözleşme fiyatındaki yüzdesel artışa oranla [6.500,00- 6.000,00)/6.000,00=%8,3] yaklaşık 8 ila 9 kat daha yüksek bir yüzdesel kâr elde etmesini sağlamıştır. Aradaki bu farkın sebebi kaldıraç etkisidir.

USD/TRY Vadeli Sözleşme Satış Örneği

Beklenti: Düşüş

Pozisyon: 10 Adet F_USDTRY0123 (Ocak 2023) Satış (Kısa)

Sözleşme Büyüklüğü: Her bir USD/TRY vadeli sözleşmesi 1.000 $.

Başlangıç Teminat Tutarı: 2.660 TL

10 adet Bist 30 Endeks vadeli sözleşmesi alım-satımı için gereken başlangıç teminatı tutarı: 2.660 TL *10= 26.600 TL

USD/TRY Vadeli Sözleşme Satış Fiyatı: 19,50 USD/TRY

USD/TRY kurunda düşüş beklentisi olan yatırımcı USD/TRY Ocak 2023 vadeli sözleşmesinde, 19,50 fiyattan 26.600 TL teminatla 10 adet sözleşme satmıştır. Ardından vadeli USD/TRY kuru fiyatları 19,00 TL seviyesine gerilemiş ve yatırımcı 10 adetlik açık satış pozisyonunu, 10 adet alışla ters işlem yapmak suretiyle kapatmıştır. Bu durumda;

Kâr Tutarı: (19,50 TL-19,00 TL) * 1000 *10 = 5.000 TL’dir.

Elde edilen kâr tutarı 10 adet satış pozisyonu açmak için yatırılan teminat tutarına oranlanırsa;

Yüzdesel Kâr: 5.000 TL/26.600 TL=0,19; yani %19 olarak bulunur.

GCM VİOP İşlem Platformları

GCM Yatırım’da VİOP hesabı bulunan yatırımcılarımızın diledikleri her türlü cihaz ve işletim sistemi üzerinden VİOP hesaplarına erişip hızlı ve güvenli bir şekilde işlem yapabilmeleri için birden çok VİOP işlem platformumuz bulunmaktadır.

GCM VİOP işlem platformlarının farklı işletim sistemleri ve çeşitli cihazlara göre ayrı ayrı optimize edilmiş olması, yatırımcıların VİOP işlemlerini farklı cihaz ve işletim sistemleri üzerinden kesintisiz bir biçimde takip edip işlem yapabilmelerini sağlar.

GCM VİOP Meta Trader 5

Masaüstü ya da dizüstü bilgisayarınıza kolayca kurup çalıştırabileceğiniz bu program, yatırım yaparken ihtiyaç duyacağınız hemen hemen tüm teknik analiz modüllerini içerir ve Meta Trader 5’in en kapsamlı hâlini sizlere sunar. GCM VİOP Meta Trader 5, özellikle masaüstü ya da dizüstü bilgisayarınız yanınızdayken, piyasa analizi ve takibi yapmak için oldukça işlevsel ve çağın Fintech standartlarına uygun çözümler sunar.

GCM MT5 Web Trader

GCM MT5 Web Trader’in en büyük özelliği ek bir yazılım kurulumuna ihtiyaç duymaksızın, doğrudan web tarayıcınız üzerinden hesap erişimi sağlamanıza izin verişidir. Elbette bu birçok durumda çok büyük bir pratiklik sunar.

GCM MT5 Web Trader platformu GCM VİOP Meta Trader 5 platformuna oldukça benzer özellikler taşır, ancak diğerine göre biraz daha sade bir yapıdadır. Windows, Mac ya da Linux fark etmeksizin her türlü işletim sisteminde çalışır.

GCM MT5 Android

Android tabanlı mobil cihazlarınıza (akıllı telefon ya da tablet) bir kere kurup VİOP hesabınıza giriş yaptıktan sonra sizi hatırlamaya devam eder. Akıllı telefonunuzun her yerde sizinle birlikte olduğunu düşünecek olursak, GCM MT5 Android uygulaması da bulunduğunuz her yerden VİOP işlemleri yapmanız ve hesap durumunuzu takip etmeniz için bire birdir.

Bu arada kim demiş ki, telefondan teknik analiz yapılmaz diye… Hayır, bu uygulamayla neler yapabildiğinizi görmeden karar vermeyin ve iyisi mi vakit kaybetmeden indirip incelemeye başlayın.

GCM Trader (iOS kullanıcıları için)

Meta Trader 5 mobil uygulaması AppStore mağazalarından kaldırıldı. Ancak ziyanı yok, çünkü biz iOS kullanıcıları için hemen bir çözüm geliştirdik. GCM Trader uygulamasını iPhone ya da iPad cihazınıza indirip kurun ve GCM VİOP hesabınıza girerek Meta Trader 5 mobil işlem platformu arayüzünü kullanmaya devam edin.

VİOP Teknik Analiz ve Raporları

Her türlü yatırım piyasası için başarının kısa formülü somut gerekçeler ve sağlam analizler temelinde kurgulanan bir yatırım stratejisine sahip olmaktır. Bu yüzden VİOP işlemlerinizde doğru kararlar alabilmek için işin uzmanlara kulak vermek, teknik bültenleri ve analiz raporlarını düzenli olarak okumak sizin için son derece yararlı olacaktır.

GCM Yatırım’ın uzman araştırma kadrosu tarafından titizlikle hazırlanan günlük VİOP teknik analiz bültenleri ve araştırma raporlarını takip ederek piyasaların nabzını yakından izleyebilirsiniz.

Sık Sorulan Sorular

VİOP nedir?

VİOP (Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası), Borsa İstanbul bünyesinde işlem gören vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin alım satımının gerçekleştiği türev bir piyasadır.

VİOP işlem saatleri nedir? VİOP Açılış ve Kapanış Saatleri Nedir?

VİOP işlem saatleri gün içinde iki seansa ayrılmıştır. Tam iş günlerinde normal seans 9.20-18.15 saatleri arasında yapılır. Ancak diğer piyasaların aksine VİOP’ta, tam iş günlerinde normal seansın haricinde 19.00-23.00 saatleri arasında bir de akşam seansı uygulaması vardır.

Yarım iş günlerinde normal seans ise 09.20’de başlayıp saat 12.45’te sonlanır ve yarım iş günlerinde akşam seansı düzenlenmez.

VİOP vade sonunda ne olur?

Vade sonuna dek kapatılmayıp açık bırakılan vadeli sözleşme pozisyonları, ilgili sözleşmenin vadesi sonunda oluşacak uzlaşma fiyatı üzerinden kendiliğinden kapanır.

Söz konusu vade sonu işlemleri, sözleşmenin türüne bağlı olarak nakdî ya da fizikî uzlaşı yöntemiyle yapılır.

Standart (esnek vadeli olmayan) vadeli sözleşmelerin vade sonu, söz konusu vadeli sözleşmenin, vade ayının son iş günüdür.

Örneğin F_XU0300223 kodlu bir Bist 30 endeks dayanak varlıklı bir VİOP 30 kontratının, vade ayı, kodun son dört hanesinden (0223) anlaşılacağı üzere, 2023 yılının Şubat ayıdır. 2023 yılı Şubat ayının son günü Salı gününe denk geldiğinden ve bu tarihte herhangi bir resmi tatil bulunmadığından, bu sözleşmenin vade sonu da 28 Şubat 2023 Salı günüdür.

Not: Fiziki Teslimata dayalı türev sözleşmelerde, son işlem gününden önce pozisyonların kapatılması gerekmektedir. İlgili pozisyonların son işlem gününe kadar kapatılmaması durumunda, pozisyonların tamamı son işlem gününde GCM Yatırım Menkul Değerler A.Ş. tarafından kapatılır.