Petrol Türleri ve Forex'te Petrol İşlemleri

Petrol ve türevleri olan ham petrol veya brent petrol gibi petrol türlerine bağlı finansal ürünler ilk 1970’li yıllarda türev borsalarda işlem görmeye başlamış ve hızla en popüler emtialar arasına girmiştir.

Petrol fiyatındaki değişimlerden gelir elde etmek amacı ile spekülatif işlem yapan yatırımcıların oranı, emtia piyasaları geliştikçe hedge amaçlı işlem yapan petrol üreticileri ve ihracatçılarının çok üstüne geçmiştir.

Forex piyasasında Ham petrol veya Brent petrol gibi petrol ürünlerinden oluşan finansal enstrümanlara ilgi çok yüksektir çünkü potansiyel getiri fırsatları yatırımcıya cazip gelmektedir.

Petrol enstrümanlarında işlem yapmak isteyen yatırımcıların ise öncelikle hakim olması gereken konu başlıkları şu şekildedir. Petrol borsaları, petrol fiyatlarını etkileyen unsurlar, Forex piyasasında Brent petrol veya ham petrol gibi ürünlerde işlemler nasıl yapılır, Ham ve Brent petrol yatırım riskleri ve bunların yönetimi, yatırımlarda çeşitlilik ve denge, kısa – orta ve uzun vadede yatırım stratejileri, fiyat analizi ve piyasa takibi…

Yukarda saydığımız sorgular çerçevesinde petrol yatırımcıları için faydalı olacağını düşündüğümüz temel bilgileri vermeye çalışalım.

Petrol türleri ve Uluslararası petrol piyasaları

Petrol saflık,  renk, kıvam, çıkarıldığı yer gibi kriterle göre sınıflandırılmaktadır. Yüz ellinin üzerinde petrol türü bulunmasına rağmen piyasayı domine eden ve rafineriler tarafından en çok kullanılan petrol türleri Brent, WTI ve Umman petrolleridir. Dolayısıyla piyasalar açısından petrol türlerini ve işlem gördükleri petrol borsalarını üç başlık altında toplayabiliriz. Tüm bu enstrümanların aynı platformda işlem gördüğü Forex piyasasını ise ayrı bir başlıkta inceleyeceğiz.

Western Texas Intermediate (WTI)Petrolü ve NYMEX Borsası

Teksas petrolü olarak da bilinen Western Texas Intermediate (WTI)  petrolü, ABD’de Batı Teksas’ta çıkarılan ham petrolün genel adıdır. ABD petrol piyasasının önemli bir göstergesi olan WTI petrolü, diğer petrollere göre daha hafif ve tatlı petrol grubundadır. Benzin ve dizel yakıt üreticileri için ideal bir ham petrol olmakla beraber karadan çıkarıldığı için başka bölgelere transportasyonu maliyetlidir dolayısıyla fiyatı diğerlerine göre daha yüksektir. ABD’nin petrol ihracatının yüzde 40’ını karşılayan WTI petrolü aynı zamanda ABD’nin en çok kullanılan petrolüdür.

WTI petrolünün işlem gördüğü New York Mercantile Exchange (NYMEX) dünyanın en büyük ve en popüler emtia borsasıdır. Chicago Mercantile Exchange (CME) borsası çatısı altına faaliyet göstermektedir.

Umman Petrolü

Umman petrolü, Umman’da çıkarılmakla birlikte diğer taraftan Orta Doğu’dan çıkan petrollerin de genel ismi olmuştur. WTI ile Brent petrole göre daha ağır hem daha yüksek sülfürlüdür. Dolayısıyla petrol kategorisinde tatlı değil “tuzlu” olarak sınıflandırılır. Enerji piyasası açısından önemli bir petrol türüdür ve Çin önemli ihracat pazarıdır.

Dubai ve Umman petrolü, Dubai Mercantile Exchange (DME) borsasında işlem görmektedir ve DME dünyanın üçüncü petrol endeksini üretmektedir. DME; Dubai Holding, Oman Investment Authority ve CME Group arasındaki bir ortak girişimdir. Ayrıca Goldman Sachs, JP Morgan, Morgan Stanley, Shell, Vitol ve Sebrina Holdings gibi küresel finans kuruluşları ve enerji ticareti şirketleri DME'de hisse senedi satın alarak, borsaya küresel enerji piyasalarındaki konumunu güçlendirmişlerdir.

Brent petrolü

Brent petrolü, Kuzey Denizi ve yakın bölgelerinden çıkarılan petrolün genel adıdır. Bugün Brent, Forties, Oseberg ve Ekofisk’ten çıkarılan hafif ve tatlı petrollere de Brent Petrolü denmektedir.

Umman petrolüne göre daha hafif ve tatlıdır. Okyanustan çıkarılan Brent petrolünün gemilerle transportasyonun daha kolay olması sebebiyle WTI petrolüne göre fiyatı daha düşüktür. Benzin ve dizel yakıt üretimi için idealdir.

Brent ham petrolü kontratları, International Petroleum Exchange (IPE) Borsasında ilk olarak işlem görmeye başlamıştır. 2000 yılında Intercontinental Commodity Exchange (ICE) ile birleştiği için şimdi ICE borsası çatısı altında faaliyet göstermektedir. ICE borsasında ortalama 41 bin – 600 bin petrol kontrat işlem görmektedir. Bir kontratın büyüklüğü 1000 varil olduğu düşünüldüğü zaman da günlük 41 milyon ile 600 milyon varil arasında Brent petrol alınıp – satılmaktadır.

Aşağıdaki grafikte Brent Petrolü, WTI Petrolü ve Dubai Petrolünü fiyat grafiğinde ürünlerin birbirinden farklı seyir izlediğini daha net gözlemleyebiliriz.

Grafik 1: Brent, WTI ve Dubai petrol fiyatı karşılaştırması

Petrol fiyatı nasıl belirleniyor?

Petrolün fiyatlamasında ölçü birimi varil üzerinden hesaplanmaktadır. Küresel petrol fiyatı ise genel olarak ABD’ye ihraç edilen tüm petrollerin ağırlıklı ortalaması alınarak hesaplanmaktadır ve ABD doları cinsinden ifade edilmektedir.

Petrolün arzında ve fiyatlarında belirleyici olan tüm dünyanın kararlarını takip ettiği  örgüt ise Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü ya da kısaca OPEC’tir. Kurum, net petrol ihraç eden ve bilinen dünya petrol rezervlerinin üçte ikisini ellerinde bulunduran 13 ülkenin oluşturduğu konfederasyondur.  Almış olduğu arz ya da kısıtlama yönlü kararlara üye ülkeler uymak zorunda olmakla birlikte uygulamada Örgüt'ün aldığı kararlara uyulmasını fiilen sağlayacak bir mekanizma yoktur. Bu sebeple örgütün aldığı kararlara üyelerin uymadıkları bazen görülebiliyor. Dolayısıyla da petrol fiyatları zaman zaman OPEC kontrolü dışında da gelişebiliyor.

Petrol fiyatları nelerden etkileniyor?

Petrol fiyatlarını etkileyen gelişmeleri; OPEC politikaları, global ekonomideki gelişmeler, siyasi ve jeopolitik gelişmeler olmak üzere üç ana unsur altında toplayabiliriz.

İlk olarak; petrol fiyatlarını etkileyen en önemli mercii olarak OPEC’ten bahsedelim: 1960 yılında ham petrol fiyatlarındaki düşüşü durdurmak gayesiyle kurulan OPEC, 1973 yılına kadar 13 yıl istikrarı sağlayacak politikalar uyguladı. Daha sonra siyasi sebeplerle uyguladığı politikalar (1979 yılında ki petrol ambargosu ve körfezden ABD’ye giden petrolün kısıtlanma kararı) petrol fiyatlarında baş döndüren fiyat dalgalanmalarına neden oldu. Orta Doğu’daki üretimin artması ve Asya’dan gelen talebin azalması ise işin tuzu biberi oldu ve petrol 1999 yılında 17 dolar ile dibe vurdu. Daha sonra ise uygulanan arz kısıcı politikalar ve global ekonomideki gelişmelerle petrol fiyatları  145 dolarları gördü.

OPEC kararları şunun için önemli: Dünya petrol üretiminin yaklaşık yarısını, ham petrol rezervlerinin üçte ikisine ve doğal gaz rezervlerinin de üçte birini sağlayan ülkeler OPEC üyesi. Yukardaki örneğimizden de anlaşılacağı üzere Opec petrol fiyatları üzerinde önemli etkiye sahiptir. OPEC kararları petrol fiyatları üzerinde önemli etkiye sahiptir.

Global ekonomideki gelişmeler: Global ekonomideki büyüme petrol talebinde önemli artışa neden olurken ekonomideki yavaşlama petrol fiyatlarını aşağı yönlü etkilemektedir. Dünyanın en büyük petrol talepçisi ülkelerini ABD ve Çin oluşturmaktadır. Bu ülkelerdeki talep artışı ve azalışı fiyatı direkt etkilemektedir. Ayrıca ABD ham petrol stokları verisi de ham petrol fiyatlarını etkileyen önemli bir ekonomik veridir.

Mesela pandemi döneminde ekonomideki yavaşlama sebebi ile 70 dolar seviyelerinden 20 dolar seviyelerine düşmüştür. Ekonominin tekrar hızlanması ve diğer değişkenlerin etkisi ile 2022 yılında  120 dolarların üzerini görmüş ve ekonomiyi soğutucu yeni politikalarla 80 dolarlar seviyelerinde dengelenmiştir. Global ekonomideki gelişmeler  özetle petrol fiyatları üzerinde çok etkilidir.

Siyasi ve jeopolitik riskler: Petrol fiyatları üzerinde diğer bir önemli etken petrol üretici ülkelerde yaşanan petrol arzını etkileyecek siyasi ve jeopolitik risklerdir. Mesela, Nijerya, İran, Irak, Suudi Arabistan, Rusya, Çin gibi petrol üretici ülkelerde yaşanan siyasi ve jeopolitik risklerde petrol fiyatları etkileyen önemli unsurlar arasındadır.

Uyarı: Petrolde işlem yapacaksanız OPEC kararları ile birlikte petrol arz talep ilişkisini, Ortadoğu ve Rusya’daki siyasi ve jeopolitik gelişmeleri, en büyük petrol üreticilerinden olan ABD’nin ham petrol stokları verisi ve dünyanın en büyük petrol ithalatçısı Çin’in büyüme verilerini takip etmenizde fayda vardır.

Grafik 2: Petrol üretici ülkeler

Kaynak: Wikipedia

Peki, Forex’te işlem gören petrol türleri hangileridir ve nasıl işlem yapılmaktadır?

Forex piyasasında petrol fiyatlarında oluşan yüksek oynaklık yatırımcılar için önemli kazanç fırsatlarına dönüşmektedir. Yatırımcı en çok ham ve brent petrol türev ürünlerinde işlem yapmaktadır.

Emtia borsalarında işlem gören Brent petrol gibi petrol ürünlerinin dayanak varlık olduğu petrol kontratlarında Forex piyasasının avantajlarıyla işlem yapılabilmektedir.

Forex piyasasında işlem gören petrol ve enerji enstrümanlarını şu şekilde sıralayabiliriz; Brent petrol (Brent-Oil), ham petrol (Crudeoil), Gasoline (Gasoline) Heating oil (heat-oil) Natural gas (NAT-GAS)…

Petrol türleri ve Forex’te petrol işlemleri başlığında ise en çok ilgi çeken ürünler arasında Brent petrol yatırımı gelmektedir. Bu konuyu daha kapsamlı olarak ayrı bir makalede inceleyeceğiz fakat konun bütünlüğü açısından kısaca alt metinde değinmekte fayda var.

Brent Petrol Yatırımı Nasıl Yapılır?

Brent petrol fiyatına yatırım imkanı sunan Brent petrol fiyatına endeksli cfd veya futures kontratları gibi birçok finansal üründe işlem yapabilirsiniz. Brent petrol cfd'lerinin ve futures kontratlarının işlem gördüğü Forex piyasasında ise bu piyasaya mahsus birçok avantajı da aynı anda kullanabilirsiniz. Mesela 5 gün 24 saat küresel yatırımcılar ile birlikte eş zamanlı olarak aynı piyasa koşullarında  işlem imkanının olması gibi.

Brent petrol yatırımının temel adımları

Forex piyasasında yatırım yapmak isteyen yatırımcılarının izlemesi gereken Brent petrol yatırımının temel adımları arasında ise öncelikle Forex hesabının açılmış olması gerekmektedir.

Yatırımcının Forex hesabı açabilmesi için; Türkiye’den yapılan Forex işlemlerinin regüle olması sebebiyle yatırımcının Forex deneme hesabı açmış olması ( piyasayı tanıması ve bilgisini test edilmesi) ve 6 iş günü içerisinde demo hesapta en az 50 işlem ( işlem pratiği geliştirilmesi) yapması gerekmektedir. Minimum alt limit ise 50.000 TL ya da mukabili dövizin hesapta bulunması gerekmektedir.

Tabi forex hesabı açacağınız aracı kurumun lisanslı olması ve küresel piyasalarla entegre teknolojileri kullanan güvenilir platformları yatırımcının hizmetine sunması da çok önemlidir.

Brent Petrolde Yatırım Stratejileri

Brent petrol fiyatlarına yatırım yapmak; piyasaya erişim,  işlem platformların yatırımcı dostu olması ve işlem adımlarının standart olması gibi sebeplerle çok kolay olsa da yatırımların başarıya ulaşması için yatırım stratejilerinin belirlenmesi gerekmektedir. Brent petrol yatırım stratejilerini belirlerken de iki eksende hareket etmekte fayda vardır:

• Kısa, orta ve uzun vadeli yatırım stratejileri; yatırımcının işlem stratejilerini geliştirmesinde vade, birikimlerine olan ihtiyaç vadesi, yatırımcı psikolojisi gibi unsurlar çok önemlidir. Bu çerçevede yatırımların yatırımının vadesini belirlemesi gerekmektedir.
• Fiyat analizi ve piyasa takibi; Brent petrolün fiyatının dinamik olması ve yukarda belirtmiş olduğumuz tüm gelişmelerle korelasyonunun çok güçlü olması nedeniyle fiyatı volatildir dolayısıyla yatırımcının fiyat analizi yapması ve piyasa takibi gereklidir.

Brent Petrol Yatırımının Riskleri ve Yönetimi

Brent petrol yatırımı, petrol piyasasının volatilitesi ve komplex bir piyasa olması nedeniyle doğru yatırım stratejileri geliştirilemediğinde riskli bir yatırım haline gelebilmektedir.

Yatırım riskleri ve bunların yönetimi

Politik riskler, ekonomik dalgalanmalar ve arz-talep dengesizlikleri gibi faktörler petrol fiyatlarını etkileyebilir ve yatırımcılar için kayıplara yol açabilir. Dolayısıyla petrol yatırımında risk yönetimi için piyasa analizi, risk yönetimi stratejileri ve profesyonel danışmanlık almak önemlidir. Yatırım kararları verilmeden önce ilgili tüm riskleri değerlendirmek ve yatırımcı risk toleransına uygun stratejiler geliştirmeye çalışmalıdır. Risk yönetimi (hedge), stopplos gibi emir çeşitliliklerinden faydalanmak gibi birçok işlem stratejisi brent petrol yatırımının riskleri ve yönetiminde kullanılmaktadır.

Yatırımlarda çeşitlilik ve dengenin önemi

Brent petrol yatırımı yaparken portföyün risklerini dengeleyecek Brent petrol ile korelasyonu zayıf farklı sektör ve piyasa ürünlerinden aynı zamanda getiri potansiyeli yüksek emtialar, paylar, endeksler gibi birçok varlıkta Forex piyasasında işlem yapmak mümkündür.

Dünyanın en büyük petrol şirketlerinin hisselerine de yatırım yapabilirsiniz!

Petrol ve petrol ürünleri türlerindeki yatırım fırsatlarından faydalanmak istiyorsanız ayrıca dünyanın en büyük petrol şirketlerinin hisselerinde de işlem yapabilirsiniz. Mesela; BP PLC (British Petroleum-BP.L), BG Group (BG.L), Royal Dutch (Shell- RDSA.L), Chevron (Chevron), ExxonMobil (Exxon Mobil) şirketleri gibi…

İster petrol ve türevi enstrümanlarda ister petrol şirketlerinin hisselerinde yatırım yapın her iki durumda da petrol fiyatlarında oluşan gelir fırsatlarından faydalanabilirsiniz.

Forex piyasasında petrol varlıklarının özellikleri!

Forexte işlem gören petrol varlıklarında vade başlangıç ve vade bitiş tarihleri bulunmaktadır. Dolayısıyla vade bitiminde açık olan pozisyonlar vade bitiminde otomatik olarak kapanmaktadır.

Dayanak varlığın beklenen fiyatına yatırım yapabilirsiniz ve enstrümanın kazancından çok daha az sermaye ile faydalana imkanı bulursunuz.