Borsada her fiyat hareketi bir hikâye anlatır, ancak o hikâyenin ne kadar sağlam temellere dayandığını gösteren asıl ipucu işlem hacmidir. Kimi zaman fiyatlar hızla yükselir ama arkasında gerçek bir talep yoktur; kimi zaman da sessizce artan hacim, yaklaşan bir hareketin habercisidir.
İşlem hacmi, borsada bir hissenin belirli bir süre zarfında ne kadar alınıp satıldığını gösteren önemli teknik verilerden biridir. Bir hissenin işlem hacmi ne kadar yüksek ise, bu durum o hissenin çok sayıda alım-satıma konu olduğunu, diğer bir ifadeyle aktif bir hisse olduğunu gösterir. Hangi hisselerde daha fazla işlem gerçekleştiği ya da hangi hisselerin işlem hacminde artış yaşandığı, işlem platformlarında yer alan hacim sıralamaları üzerinden kolayca takip edilebilir.
Belirli bir dönemde gerçekleşen toplam işlem miktarını gösteren işlem hacmi, genellikle işlem gören hisse adedi ile hisse fiyatının çarpımıyla hesaplanır. Ancak fiyat değişimleri hacim üzerinde doğrudan etkilidir ve fiyat yükseldikçe aynı adet işlem daha yüksek bir hacim oluşturur. Örneğin, bir günde 200.000 adet hisse 50 TL’den işlem görüyorsa hacim 10 milyon TL’dir. Ancak fiyat 55 TL’ye yükseldiğinde, aynı işlem adediyle hacim 11 milyona çıkar.
İşlem hacmi yüksek hisseler, piyasada yoğun alım-satım gören ve likiditesi yüksek senetleridir ve bu tür hisselerin önemli bir özelliği çoğunlukla alım-satım farkının dar olmasıdır. Kurumsal yatırımcılar da genellikle bu tür hisselere yönelir çünkü yüksek hacim, hem alış hem de satışlarda maliyet avantajı sağlar. Ayrıca yine yüksek işlem hacmine bağlı olarak, ilgili hisselerdeki fiyat hareketlerinin piyasa dinamiklerini daha doğru yansıttığı düşünülür.
İşlem hacmi verisi, fiyat hareketlerinin gücünü analiz etmek açısından da önemlidir. Fiyat artışı hacim artışıyla destekleniyorsa yükselişin hacim artışıyla teyitlendiği, düşüş hacimle birlikte geliyorsa da satış baskısının arttığı düşünülebilir.
Buna karşılık fiyat hareketi sürerken hacim düşüyorsa, o hareketin zayıfladığı veya sona yaklaşmakta olduğu şeklinde yorumlanabilir. Bu nedenle birçok yatırımcı, işlem hacmini trendin teyidi olarak değerlendirir ve hacimdeki sıra dışı artışları (ortalamaların üzerine çıkması) olası yön değişimlerinin habercisi olarak görür.
Hacim verisi, teknik analiz bağlamında kritik bir gösterge olmakla birlikte, tek başına alım ya da satım sinyali olarak ele alınmamalıdır. Diğer bir ifadeyle bir hissenin yalnızca yüksek hacme sahip olması ya da hacminde belirgin artış görülmesi, o hisseye yatırım yapmak için tek başına gerekçelendirme sağlamaz.
Borsa işlem hacmini etkileyen birçok faktör vardır ve bu unsurlar genellikle ekonomik gelişmeler, sektör/şirket odaklı haberler ve yatırımcı davranışları ile ilişkilidir.
Öncelikle, uzun vadede gerçekleşen ve borsanın geneli yayılan yapısal işlem hacmi artışları, nominal gelir yükselişi ve yatırımcı tabanı genişlemesiyle ilgili olur.
Bu karşılık kısa vadeli farklılaşmalarda ise daha çok piyasa haberleri ve ekonomik veriler belirleyici rol oynar. Faiz oranı kararları, enflasyon verileri, büyüme oranları veya merkez bankası açıklamaları gibi makroekonomik gelişmeler ve beklenmedik açıklamalar, kısa vadede işlem hacminde ani değişimlere yol açabilir.
Bunun yanı sıra, şirket odaklı gelişmeler de işlem hacmini etkiler. Bilanço açıklamaları, temettü kararları, yeni yatırım duyuruları veya yönetim değişiklikleri, yatırımcıların ilgili hisseye yönelmesine yol açabilir. Ayrıca, şirketin borsadaki konumu da hacmi belirleyen faktörlerden biridir. Örneğin, BIST 30 endeksi kapsamındaki hisselerin işlem hacmi, endeks seçimi kriterleri gereği genellikle BIST 100’ün geri kalanına (BIST 100-30 Endeksi) kıyasla daha yüksek olur.
Son olarak, yatırımcı psikolojisi ve davranışsal faktörler işlem hacminde etkili olur. Özellikle sürü psikolojisiyle yapılan işlemler, ilgili hisseye ilgili artırarak, hacimde kısa vadeli dalgalanmalara neden olabilir. Dolayısıyla borsa işlem hacmi, sadece ekonomik koşulların değil, aynı zamanda yatırımcı duyarlılığının da bir aynasıdır.
Bazı yatırımcılar, işlem hacminin ortalamalarını—örneğin 20 günlük ortalama hacmi— yakından izler ve ortalamanın üzerine çıkışları “hareketin başlangıcı” olarak yorumlar. Ancak hacim artışı trendin gücü hakkında fikir verse de, sürdürülebilir başarı için planlı, disiplinli ve çok boyutlu bir yaklaşım gerekir.
Bu nedenle gerek yabancı borsa endekslerinde gerekse Borsa İstanbul’da “en çok yükselen hisseler”, “tavanda işlem görenler” veya “taban yapan hisseler” gibi listeleri, doğrudan yatırım rehberi olarak görmek yanıltıcı olabilir. Çünkü bu tür listeler, analitik anlamda “hangi hisse alınır?” sorusunun cevabını vermez.
Örneğin bir yatırımcı gün sonunda en çok düşen hisseleri incelediğinde bunu doğrudan bu hisselerde ucuzluk ve aşırı satış işareti olarak okumamalıdır. Çünkü borsada bir hisse düşmüş diye mutlaka toparlanacak, yükselmiş diye de daha da yükselecek diye bir kural yoktur. Bu yüzden her düşüş bir doğrudan bir alım fırsatı anlamına gelmeyebilir. Ancak önceden kapsamlı analizle radarınıza aldığınız hisselerde belirgin düşüşler yaşanıyorsa, bu durum kademeli alım veya risk kontrollü stratejilerle değerlendirilerek fırsata dönüştürülebilir.
Tüm bunların yanında, doğru hisseyi seçmek de tek başına yeterli değildir ve yatırım sürecinin stratejik bir planla desteklenmesi şarttır. Örneğin bir yatırımcı teknik analiz göstergelerine dayanarak bir hisse alıyorsa, ters hareketlerde nasıl tepki vereceğini ve elde ettiği kârı hangi koşullarda realize edeceğini önceden belirlemelidir.
Dolayısıyla sağlıklı bir yaklaşım, işlem hacmi ve diğer teknik göstergelerdeki değişimleri yalnızca yatırım stratejisinin bir bileşeni olarak değerlendirmeyi gerektirir.
İşlem hacmi en yüksek hisseleri takip etmek için tamamen GCM müşterilerine özel olarak tasarlanmış GCM Borsa Trader’ı kullanabilirsiniz.
Uygulama içinden en çok işlem görenleri listelemek için, uygulama arayüzünün sağ alt köşesinde bulunan takip listem ekranını açtıktan sonra, ekranın sağ üstünde bulunan sekmeye tıklayın ve açılan ekrandan “En Çok İşlem” yazılı butonu seçerek, en aktif hisselere anında ulaşın.
Üstelik yalnızca birkaç saniyede GCM Borsa Deneme Hesabı oluşturarak GCM Borsa Trader’ı ücretsiz bir şekilde deneyimleyebilirsiniz. Hesabınız hazırsa, GCM Borsa Trader’ı cep telefonunuza indirerek veya GCM Borsa Web Trader ile doğrudan tarayıcınız üzerinden hesap girişi yaparak piyasa takibine hemen başlayabilirsiniz.