Varant Parametreleri Nelerdir?
Varant parametreleri, varantın ihraç edildiği süreden vade sonuna kadar varantın değerini etkiler, işlem stratejilerini belirlenmesinde kullanılır ve risk yönetimi açısından çok önemlidir.
Varant parametrelerinin bilinmesi, hepsi olmasa bile en çok kullanılanlar hakkında fikir sahibi olunması varantlara bilinçli yatırım açısından çok önemlidir. Varantlar kaldıraçlı ürün olmaları ve yatırılan varant priminin tamamını kaybetme riski taşımaları gibi sebeplerle çok riskli yatırım araçlarıdır. Diğer taraftan sundukları kazanç fırsatları da birçok yatırımcıyı cezbeder. Dolayısıyla varantlarda bilinçli yatırım yaparak yüksek getiri elde etmek isteyenler için varant parametrelerinin bilinmesi ya da konunun uzmanlarından varant yatırımı konusunda yardım alınması gereklidir. Dönelim daha karlı varantların seçilmesine yardımcı olarak varant parametreleri nedir konusuna.
Varant Parametreleri Nelerdir?
Varant parametreleri içinde en çok kullanılanları duyarlılık, teta, delta, içsel değer, karda/zararda varant ve etkin kaldıraçtır. Bununla birlikte varantın değerini etkileyen diğer parametreler hakkında da bilgi sahibi olunmasında fayda vardır. Basit kaldıraç, ro değeri, , oynaklık, vega gibi…
Duyarlılık Nedir?
Duyarlılık, varantın bir fiyat kademesi değişmesi için dayanak varlığın maksimum ne kadar değişmesi gerektiğini gösterir.
Varanttarda duyarlılık sabit değildir, duyarlılığı oluşturan formülde yer alan iki parametreden biri olan delta değiştikçe duyarlılık da değişim gösterir. Dolayısıyla bu durum da varantın fiyatını etkiler. Kısa vadeli yatırımlarda varantın duyarlılığının düşük olmasına daha çok dikkat edilir. Çünkü duyarlılığı düşük olan varantlar dayanak varlıktaki değişime daha hızlı tepki verir.
Delta Nedir?
Varantın deltası dayanak varlıkta bir birim değişime karşılık varantın değerinin ne kadar değişeceğini gösterir. Matematiksel olarak delta, varantın fiyatının, dayanak varlık fiyatına göre birinci türevi olarak görülmektedir. Mesela XYZ varantının deltası 0,50 olsun. Dayanak varlık bir TL değiştiğinde varantın fiyatı 0,50 kuruş değişir.
Varant deltası karmaşık gibi gelse de örnekten anlaşılacağı gibi çok kolay yorumlanır. Deltası yüksek olan varantlar dayanak varlık hareketlerine daha hassastır, delta azaldıkça dayanak varlık hareketlerine hassasiyet azalır. Karda olan alım varantlarında dayanak varlık spot fiyatı ile kullanım fiyatı arasındaki fark artıkça delta da artar. Satım varantları için ise aksi durum söz konusudur. Alım varantının deltası 0 – 1 arasında değişirken, satım varantının deltası -1 ile 0 arasında yer alır.
Etkin Kaldıraç Nedir?
Etkin kaldıraç, dayanak varlık fiyatındaki yüzde bir değişimin varant fiyatında yaklaşık olarak yüzde kaçlık bir değişim olacağını gösterir. Etkin kaldıraç oranları genel prensip olarak karda olan varantlarda azalırken zararda olan varantlarda yükselir.
Etkin kaldıraç= Ayarlama x Delta
Etkin kaldıraç yukardaki formül üzerinden hesaplanır. Dayanak varlık fiyatındaki her değişim varant fiyatını etkiler. Bu yönde de etkin kaldıraç ve delta değerleri de değişir, cari olarak da etkin kaldıraç değerleri oluşur bu yönde de cari etkin kaldıraç değerlerini takip etmesi de faydalıdır.
Çok kısa süreli varantlarda etkin kaldıraçla birlikte zaman değeri etkisi de göz ardı edilmemelidir.
Basit Kaldıraç
Varantta basit kaldıraç, varant fiyatı ile dayanak varlığın fiyatı arasındaki ilişkiyi ifade etmektedir. Varantlarda basit kaldıraç kullanımından çok etkin kaldıraç kullanımı daha doğru bir yaklaşımdır çünkü etkin kaldıraç deltayı da kullanır. Etkin kaldıraç kullanımı risk yönetimi açısından çok daha başarılı sonuçlar üretmektedir.
Zaman Değeri Nedir?
Zaman değeri, varantın fiyatından içsel değerin çıkarılması sonucu elde edilen farktır. Spot piyasaya göre çok daha az değerle dayanak varlığa yatırım fırsatını sunan varantlar sermaye fırsat maliyetinden tasarruf etmektedir. Kazanç potansiyeli teorik olarak sınırsızdır ve zaman değeri, bu iki avantajın toplam değeridir. Dolayısıyla da zaman değeri kaldıraç etkisini ve getiri profilindeki yatırımcı lehine olan asimetriyi içerir.
Varantlarda zaman değeriyle ilgili bilinmesi gerekenler;
Vade süresi uzadıkça zaman değeri artar çünkü varantın kar etme olasılığı artar. Vade sonunda ise zaman değeri sıfır olur. Alım varantlarında dayanak varlığın fiyatının kullanım fiyatından yüksek olması durumunda varant fiyatı ile içsel değer eşittir. Oynaklıktır ne kadar yüksekse varantın zaman değeri o kadar yüksektir. Başa baş varantlarda zaman değeri, en yüksek seviyededir.
Varant, vadesinin ilk yarısında zaman değerinin yaklaşık olarak 3’te 1’ini kaybeder. Geri kalan zaman değerini de vadenin son yarısında kaybeder. Zaman değeri kaybının vade yaklaştıkça hızlanarak artar.
Teta Nedir?
Teta, vadeye kalan zaman bir gün azaldığında varant fiyatındaki değişimi gösterir. Teta yerine zaman değeri kaybı tanımı da kullanılmaktadır.
Karda olan içsel değeri yüksek varantlar düşük tetaya sahiptir. İçsel değersiz varantlar yani zararda olan varantlarda a zaman değeri, vade sonuna doğru hızlı düşer.
Başa baş varantlarda ise teta en yüksek değerindedir. Vadesi 1 aydan daha fazla olan varantlarda zaman değeri kaybından daha az etkilenilir.
İçsel Değerli Varant Nedir?
Varantta içsel, dayanak varlığın spot fiyatı ile varantın kullanım fiyatı arasındaki farktır. Alım varantın vadesinde kullanılabilmesi için içsel değerinin pozitif olması gerekmektedir. Satı varantında da içsel değer negatif olmaz. Çünkü içsel değerin negatif olması durumunda yatırımcı spot piyasadan işlem yapmayı tercih eder.
Alım ve satım varantlarında içsel değer formülleri şöyledir:
Alım varantının içsel değeri;
(Dayanak varlık fiyatı – Kullanım fiyatı) * Dönüşüm oranı
Satım varantının içsel değeri;
(Kullanım fiyatı – Dayanak varlık fiyatı) * Dönüşüm oranı
Kârda (İçsel Değerli) Varant
Karda varantlar; içsel değerli olan varantlardır. Alım varantının kârda yani içsel değerli olması için kullanım fiyatının, dayanak varlık fiyatından düşük olması gerekir. Satım varantının karda olması için kullanım fiyatının, dayanak varlık fiyatından yüksek olması gerekmektedir.
Başa Baş Varant
Alım veya satım varantı için kullanım fiyatının, dayanak varlık fiyatına eşit olduğu ya da çok yakın olduğu durumlar başa baş olarak isimlendirilmektedir.
Zararda (İçsel Değersiz) Varant
Zararda olan varantlar içsel değeri olmayan varantlardır. Alım varantında kullanım fiyatının dayanak varlık fiyatından yüksek olmasıdır. Satım varantında kullanım fiyatının, dayanak varlık fiyatından düşük olması durumudur.
Varantta Oynaklık Nedir?
Varant alım satımında oynaklık, belirli bir zaman dilimi içerisinde, dayanak varlık fiyatındaki dalgalanma aralığıdır. Dayanak varlığın dalgalanma fiyat aralığı ne kadar genişse varant fiyatı da o kadar yüksek olur.
Dayanak fiyatındaki dalgalanmanın büyüklüğü artıkça; alım varantlarında dayanak fiyatının kullanım fiyatını aşma olasılığını güçlendirirken satım varantlarında dayanak varlık fiyatının kullanım fiyatının altına inebilmesi olasılığını artırır.
Varantta oynaklığı değerlendirirken tarihsel, içsel ve geleceğe dönük oynaklık olarak ayırt etmek de bir yaklaşımdır. Tarihsel oynaklık geçmişteki fiyat verilerine dayanır. İçsel oynaklık ise mevcut opsiyon veya opsiyon benzeri finansal ürünlerin fiyatlarından belirlenen oynaklık olarak tanımlanmaktadır.
Varantlarda oynaklığın teknik analiz görüntüsünde çıkan bir grafik vardır ve bu oynaklık gülümsemesi olarak adlandırılmıştır. Oynaklık gülümsemesi; çok kârda veya zararda varantların içsel oynaklığı, başa baş varantların içsel oynaklığından daha yüksek olması durumunun grafikte oluşturduğu şeklin ismidir.
Varantta Vega Nedir?
Varantların oynaklıktaki değişimlere duyarlılığını gösterir. Dayanak varlığın içsel oynaklığında meydana gelen bir değişiklikte varant fiyatının ne kadar değişeceğini ifade eder. Vega, mutlak değer veya yüzde olarak ifade edilebilir.
Mesela; 0,30’lik vega, dayanak varlık fiyatındaki oynaklığın %1’lik değişimde, dönüşüm oranıyla hesaplandığında varantın değeri, 0,30 lira yükselir ya da düşer anlamına gelmektedir.
Ro Nedir?
Varant değerinin faiz oranı değişimlerinden ne kadar etkilendiğini ve bu değişimlere karşı hassasiyetini ölçmeye yarayan bir göstergedir.
Alım varantlarında genellikle ihraççılar, varant yükümlülükleri yatırımcılara karşı yapabilmek için dayanak varlığı satın alırlar. Vade boyunca ihraççının bu pozisyonu taşımasının bir finansman maliyeti vardır. Pozisyonun finanse ederken oluşan faiz giderleri varant fiyatına etki eder.
Alım varantlarında faiz yansıması faizler düştüğünde varantın ucuzlaması olarak yansırken faizler yükseldiğinde ise pahalanma şeklinde olur. Satım varantında ise ihraççı genellikle varant pozisyonunu riskten korumak için dayanak varlığı satar. Satım varantının fiyatı, dayanak varlık satışından elde edilen faiz gelirini kapsadığı için para piyasaları faizleri yükselirse satım varantı ucuzlar, faizler düşerse de pahalanır.
