CBOE VIX Endeksi Nedir?

VIX Endeksi (Volatilite Endeksi), S&P 500 Endeksine dayalı alım (call) ve satım (put) opsiyonlarının gerçek zamanlı fiyatlarından türetilen, piyasanın önümüzdeki 30 gün içindeki beklenen oynaklığını hassas bir şekilde ölçen güçlü bir göstergedir. Finans dünyasının adeta bir sismografı gibi, VIX küresel piyasaların ruh halini yansıtır ve yatırımcıların risk algısını anbean ortaya koyar. 

Piyasadaki volatiliteyi (oynaklık) ölçmek için Chicago Board Options Exchange (CBOE) tarafından 1993’te ilk kez hesaplanan VIX, başlangıçta S&P 100 endeksine dayanıyordu; ancak 2003’te metodolojisinde yapılan köklü bir değişimle, daha geniş ve temsili bir gösterge olan S&P 500 Endeksi temel alındı. Bu yenilik, VIX’i küresel finans piyasalarının nabzını tutan evrensel bir ölçüt haline getirdi. Bugün VIX, analistler ve yatırımcılar tarafından oynaklığın en güvenilir barometrelerinden biri olarak kabul ediliyor. 

VIX Nasıl Hesaplanır?

Chicago Board Options Exchange (CBOE) tarafından hesaplanan VIX Endeksi, S&P 500 Endeksi üzerine yazılmış opsiyonların fiyatlamalarına dayanarak, piyasanın önümüzdeki 30 gün için öngördüğü yıllıklandırılmış zımni (örtük) volatilite seviyesini gösterir. Hesaplamada, likiditesi yüksek out-of-the-money (OTM) call ve put opsiyonları kullanılır. Bu kapsamda en yakın iki vadeli opsiyon sözleşmesi esas alınarak 30 takvim gününü temsil eden bir oynaklık tahmini elde edilir.

Volatilite, bir varlığın fiyatının belirli bir zaman diliminde ne kadar dalgalanabileceğini ifade eder ve bu yönüyle yatırımcılar açısından temel risk göstergelerinden biridir. Ancak burada önemli bir ayrımı belirtmek gerekir: Tarihsel volatilite geçmiş fiyat hareketlerine dayanırken; zımni volatilite, opsiyon fiyatlarından türetilen ve piyasa katılımcılarının geleceğe dair beklentilerini yansıtan bir veridir. Zımni volatilitenin ayırt edici diğer bir yönü de, onun bireysel tahminlerden çok, piyasanın kolektif beklentisinin fiyatlara yansıyan biçimini temsil etmesidir.

VIX'in hesaplanmasında kullanılan temel girdi, S&P 500 Endeksi üzerine yazılmış OTM call ve put opsiyonlarının primleridir. Bu süreçte, en yakın (near-term) ve bir sonraki (next-term) vadeye sahip opsiyon sözleşmeleri birlikte kullanılarak, 30 takvim gününe karşılık gelen bir oynaklık tahmini oluşturulur.

Ancak VIX'in hesaplama yöntemi, geleneksel Black-Scholes modelinden farklıdır. CBOE, forward fiyatı, farklı kullanım fiyatlarına sahip out-of-the-money opsiyon primleri, vadeye kalan süre ve risksiz faiz oranı gibi değişkenleri kullanarak sürekli varyans tahmini yapan özel bir formül uygular. Bu yöntemde, opsiyon fiyatlarına dayalı olarak ağırlıklı ortalama varyans hesaplanır ve bu değer yıllıklaştırılarak yüzde cinsinden VIX değeri elde edilir.

VIX hesaplama adımları özetle şunlardır:

• En yakın ve bir sonraki vadeye ait OTM call ve put opsiyonlarının primleri alınır.
• Farklı kullanım fiyatlarına göre ağırlıklı ortalama varyans hesaplanır.
• Bu varyans zaman dilimine göre yıllıklaştırılır.
• Sonuç yüzde cinsinden VIX değerini oluşturur.

VIX Neden "VIX Korku Endeksi" Olarak Anılır?

VIX teknik olarak yalnızca volatilite beklentisini ölçer ve volitite doğası itibariyle yönsüz bir göstergedir; dolayısıyla hem yükseliş hem de düşüş dönemlerinde artabilir. Ancak pratikte VIX ile S&P 500 arasında genellikle ters bir ilişki gözlemlenir. Çünkü piyasalarda belirsizlik arttığında, yatırımcılar geleceğe dair daha fazla risk algılar ve bu da opsiyon fiyatlarına yansıyarak VIX’in yükselmesine neden olur. Özellikle ani düşüş dönemlerinde bu artış çok daha belirgin hale gelir. 

Diğer taraftan risk algısı azaldığında ise VIX düşer, bu da piyasalarda korkunun azalarak bir tür geleceğe dair rahatlama ve iyimserliğin  baskın olduğunu gösterir. İşte bu yüzden VIX, yalnızca volatilitenin değil, aynı zamanda piyasalardaki stres ve belirsizliğin de bir yansıması olarak kabul edilir ve bu özelliklerinden dolayı, VIX aynı zamanda "korku endeksi" olarak anılır.

VIX Nasıl Yorumlanır?

VIX endeksinde gözlenen yükselişler, yatırımcıların artan belirsizlik ve oynaklık beklentisini yansıtırken, düşüşler ise nispeten daha sakin piyasa koşullarına işaret eder. Bu özelliği nedeniyle VIX, hem kısa vadeli spekülatif işlemler yapan trader'lar hem de uzun vadeli portföy yönetimi stratejileri geliştiren kurumsal yatırımcılar tarafından yakından takip edilen bir piyasa barometresi olarak kabul edilir. Endeksin hareketleri, piyasa stresinin seviyesini değerlendirmek ve buna uygun risk yönetimi stratejileri geliştirmek açısından büyük önem taşır.

Örneğin, VIX değeri 15 ise, piyasanın S&P 500 endeksinin önümüzdeki 30 gün içinde yıllık bazda yaklaşık %15'lik bir oynaklık sergileyeceği beklentisine sahip olduğunu gösterir.

Farklı VIX seviyeleri ise genel olarak şu şekilde yorumlanır:

• 12'nin Altı (Düşük Oynaklık): Piyasa sakin ve öngörülebilir bir seyir izliyor. Yatırımcılar genellikle iyimser ve riskten korunmaya yönelik talepleri düşük. Böyle bir durumda hisse senedi piyasaları genellikle yükseliş eğiliminde olur.
• 12–20 Arası (Dengeli Seyir): Piyasa normal bir oynaklık seviyesinde. Yatırımcılar ne aşırı iyimser ne de panik havasında. Bu aralık, sağlıklı bir piyasa ortamını işaret eder ve genellikle ekonomik belirsizliklerin sınırlı olduğu dönemlerde görülür.
• 20–30 Arası (Artan Risk Algısı): Piyasada belirsizlik artıyor. Yatırımcılar, ekonomik, politik veya jeopolitik riskler nedeniyle daha temkinli. Bu seviyeler, piyasada dalgalanmaların artabileceğine yönelik beklenti olduğuna işaret eder.
• 30’un Üzeri (Yüksek Belirsizlik): Ciddi bir risk algısı hakim. Bu dönemlerde piyasalarda sert fiyat hareketleri görülebilir. Örneğin, 2020 pandemi krizi sırasında VIX, 80'in üzerine çıkarak olağanüstü bir belirsizlik ve korku ortamını yansıtmış, aynı dönemde S&P 500 endeksinde sert düşüşler yaşamıştı.

VIX Endeksi Nasıl Alınır - Satılır?

Günümüzde VIX Endeksi, piyasanın oynaklık beklentilerini ölçen bir gösterge olmanın ötesine geçerek, yatırımcılar için stratejik hamleler yapılabilecek bir yatırım aracı haline gelirken; ilk olarak 2004 yılında tanıtılan VIX vadeli işlem sözleşmeleri ve 2006 yılında piyasaya sunulan VIX opsiyonları ile birlikte volatilite adeta erişilebilir bir yatırım sınıfına dönüşmüştür.

Ancak VIX, fiziksel bir varlık olmadığından doğrudan alınıp satılamaz. Bunun yerine, vadeli işlemler, opsiyonlar, ETF’ler, ETN’ler ve Forex piyasasındaki CFD’ler (Fark Sözleşmeleri) üzerinden işlem görür. VIX’in hisse senedi piyasalarıyla genellikle negatif korelasyon göstermesi, onu hem korunma hem de getiri amacıyla kullanılan ideal bir finansal enstrüman haline getirir.

GCM Forex, VIX endeksi üzerine yazılmış CFD’lerle bu dinamik piyasaya profesyonel bir erişim sağlar. Yatırımcılar, GCM Forex’in kullanıcı dostu platformu üzerinden VIX CFD’leriyle piyasanın oynaklık hareketlerini etkin bir şekilde değerlendirebilir ve portföy stratejilerini güçlendirebilir. 

Şimdi siz de VIX ve diğer küresel endekslerin CFD’lerinde işlem pratiği yapmak için hemen bir GCM Forex Deneme Hesabı oluşturabilir ve 100.000 USD sanal para ile piyasayı risksiz bir şekilde deneyimleyebilirsiniz.