Hisse Senetlerine Yatırım Nasıl Yapılır ve Hangi Yatırımcı Tipine Uygundur?
Günümüz yatırımcılarının risk ve getiri beklentilerine göre şekillenen hisse senetlerinden türetilen yeni nesil finansal enstrümanlar hisse senetleri kadar büyük ilgi görmektedir. Hisse senetlerinin dayanak varlık olduğu futures, opsiyon, cfd, varant gibi varlıklar da en çok işlem gören enstrümanlar arasına girmiştir. Bu kadar popüler olan “hisse senetlerinin genel tanımı nedir, hisse senetlerine ve türevlerine nasıl yatırım yapılır? Hangi yatırımcı tipine uygundur?” sorularının cevaplarını bu çerçevede vermeye çalışalım.
Sermaye ve finans piyasalarının özelliklerine göre bu piyasalarda işlem gören yatırım araçlarının içinde hisse senetlerinden türetilen yeni sentetik ürünleri tanımlayabilmek ve bu varlıklardaki yatırım fırsatlarını daha kolay analiz etmek için şu soruların cevaplarını aramakta fayda var;
-Hisse senedi nedir?
-Hisse senetlerinden türetilmiş varlıklar hangileridir?
-Hisse senetlerinin dayanak varlık olduğu finansal ürünlere yatırım nasıl yapılır?
-Hisse senetleri ve türev ürünleri hangi yatırımcı tipine uygundur?
Piyasaların yapı taşını oluşturan hisse senetlerinin tanımı, özellikleri, işlem görme koşul ve stratejileri hakkında temel bilgiye sahip olan yatırımcı bundan sonraki süreçte işlem stratejilerine yönelerek kar hedefine ulaşmada hızlı yol alabilir.
Bu perspektifte ilk olarak hisse senedi nedir ile başlayalım, daha sonra hisse senetlerine nasıl yatırım yapılır ve hangi yatırımcı tipine uygundur sorularını cevaplayalım.
Hisse senedi nedir?
Sermaye şirketlerinin ortaklarına sermayede ne kadar payı olduğunu belgelemeleri amacıyla verilen kıymetli kağıtlara hisse senedi denir. Şirketlerin sermayesinin eşdeğer parçalarından her birini ifade eden hisse senetleri Sermaye Piyasası Kurulu’nun özel izniyle anonim şirketler, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler ve özel kanunla kurulmuş kurumlar tarafından çıkarılır.
Şirketlerin hisselerinin borsada işlem görmesi ise SPK’nın onayı ile borsaya kote olarak halka arz olmalarıyla mümkün olur. Yatırımcı birincil piyasadan halka arza katılabileceği gibi daha sonra borsadan spot fiyatı üzerinden hisse senetlerine yatırım yapabilir. Hisse senedinin sahibi olduğu sürece paydaşı olduğu hissenin ortağıdır. Hisse senedini sattığında ise üstündeki hakları ile satar. Mesela temettü, rüçhan hakkı gibi.
Hisse senetlerinin paydaşlarına sağladığı haklar
Hisse senetlerinin paydaşlarına (ortaklarına) sağladığı hakların bilinmesi, hisse senedi seçimi açısından çok önemlidir. Peki, hisse senedi seçimini sağlayan bu haklar nelerdir?
Rüçhan Hakkı: Şirketlerin sermaye artırımına gittiğinde pay sahiplerinin sermaye artırımına katılma hakkına rüçhan hakkı denir ve yatırımcı hisse senedini elinde bulunduğu sürece faydalanır. Sermaye artırımı bedelli sermaye artırımı ve bedelsiz sermaye artırımı olmak üzere iki şekilde olmaktadır. Sermaye artırımı oranı hisse senedinin seçiminde çok önemlidir. Bir hissenin sermaye artırım oranı ne kadar fazlaysa o hisse senedine ilgi o kadar büyük olur. Eğer ki sermaye artırımı bedelsiz yapılacaksa ilgi daha da artar. Sermaye artırımından faydalanma hakkı nominal değer üzerinden gerçekleşir.
Temettü Hakkı: Şirketin karından ortakların pay oranı kadar faydalanma hakkıdır. Hissedar yani paydaş şirketin karından elindeki hissenin nominal değeri üzerinden temettü oranı kadar faydalanır. Bu da hisse seçimini etkileyen en büyük etkenlerdendir. Temettü verme oranı ne kadar fazla ise hisseye o kadar yoğun ilgi olur. Temettü verme tarihi yaklaştıkça hisseye ilgi artar.
Hisse senetlerinin paydaşlarına sağladığı haklar arasında yönetime katılma hakkı, bilgi alma hakkı, taahhütleri yerine getirme hakkı, sözleşme şartlarına uyma sorumluluğu gibi haklar tanımakla birlikte hisse seçimini etkileyen ana iki unsur temettü hakkı ve rüçhan hakkıdır.
Kar beklentisi bir hissenin ne kadar çok ise o kadar çok ilgi görür. Talebi fazla olan hissenin de fiyatı artar dolayısıyla yatırımcı hisse senedinin yatırımcıya sağlayacağı temettü, rüçhan hakkı ve haklara göre hisse senedini seçer.
Hisse senetlerine nasıl yatırım yapılır?
Hisse senetlerine yatırım yapmaya karar vermiş yatırımcının önünde üç alternatif söz konusudur. Yurtiçinde veya yurtdışında Borsa İstanbul gibi spot borsalarda, VİOP gibi vadeli borsalarda ya da Forex gibi tezgah üstü piyasalarda işlem yapabilir. Tüm seçeneklerde yatırımcı borsalardan alım ve satım işlemini direkt olarak yapamaz ancak aracı kuruluşların aracılığı ile gerçekleştirebilir. Dolayısıyla SPK’dan işlem yetki belgesi olan aracı kurumlarda müşteri hesabı açması gerekir. Mesela Forex piyasalarında Apple, Alibabacom, Microsoft gibi dünyanın en büyük şirketlerinin hisselerinde işlem yapacaksa Forex müşteri hesabı açması gerekir. Aynı durum diğer piyasalarda işlem yapılmak istenildiğinde de geçerlidir. Yatırımcı gerek Borsa İstanbul’da gerekse VİOP’ta hisse senedi alıp satmak istiyorsa lisanslı bir aracı kurumda yatırım hesabı açarak ister telefon emri ile isterse online mobil olarak kurumun işlem platformundan alım ve satım emri verebilir.
Uluslararası piyasalarda işlem gören hisse senetlerinde işlem yapmak isteyen yatırımcı Forex müşteri hesabı açarak hisse senetlerinde işlem yapmaya başlayabilir. Forex piyasasında nasıl yatırım yapılır konusuna GCM Yatırım'ın üstün müşteri memnuniyeti odaklı çalışan müşteri temsilcilerinden yardım alabilir.
Hisse senetleri hangi yatırımcı tipine uygundur?
Hisse senetleri yatırımı, tüm yatırımcı tiplerinin beklentilerini karşılamayabilir. Bazı yatırımcılar sabit getiri düşük risk beklentisinde olurken bazı yatırımcıların risk iştahı çok yüksek olabilir.
Risk iştahı düşük sabit getiri beklentisinde olan yatırımcılar için hisse senedi iyi bir seçim olmazken diğer taraftan ortalama risk seviyesinde enflasyonun ve ortalama faiz oranlarının üzerinde getiri hedefinde olan yatırımcılar için uygun olabilir.
Portföy yönetimi açısından üç tip yatırımcı tipi mevcut;
- Riskten kaçan yatırımcı,
- Riske karşı kayıtsız yatırımcı ve
- Riski seven yatırımcı
Riskten kaçan yatırımcı, yatırımlarından sağlayacağı yüksek faydadan çok yatırımların verimliliği ile ilgilenirken, riske karşı kayıtsız olan yatırımcı yatırımlarından sağlayacağı fayda ile verimliliğe aynı oranda önem veriyor. Riski seven yatırımcı ise yüksek risk iştahı ile daha fazla getiriye odaklanırken zararı göğüsleyebilir.
Sermaye piyasalarının yapı taşı yatırımcıların mutluluğu çok önemlidir. Dolayısıyla yatırımcı tipine uygun yatırım sermaye ve para piyasalarının gelişimine çok büyük katkı sağlar.
Tüm bu tanımların ışığında hisse senedi piyasası hangi yatırımcı tipine uygundur sorusunun cevabını ise iki bakış açısı vermektedir. Bir geliri artarken risk almayı tercih eden yatırımcı risk almayı seven yatırımcıdır. Geliri artarken riskten kaçan ve sabit getirili ve daha düşük yatırım araçlarını portföyüne alan yatırımcı ise riskten kaçan yatırımcıdır.
Riskten kaçan yatırımcı profili için faiz getirili enstrümanlar daha cazip görünürken, risk seven yatırımcı profili için hisse senedi yatırımları daha uygun görünmektedir.
