Dengeleyici Emirler Nedir? Borsa İstanbul'da Kullanım Detayları
Dengeleyici Emirler (Imbalance Orders), açılış ve kapanış seansı ya da devre kesici sonrası gibi tek fiyat yöntemi uygulanan tüm seanslarda kullanılabilen bir emir türüdür. Dengeleyici emirler, tek fiyat yöntemiyle belirlenecek olan eşleşme fiyatının oluşumunda hesaba katılmaz (diğer bir ifadeyle eşleşme fiyatının oluşumunu etkilemez) ve bu emirler fiyat belirtilmeksizin yalnızca miktar (lot) girilerek piyasaya iletilir.
Dengeleyici emirler, eşleşme fiyatı seviyesinde (açılış veya kapanış fiyatı gibi) karşılanmadan kalan emirlerle ya da karşıtı diğer dengeleyici emirlerle eşleşme fiyatı seviyesinden işleme alınır. Eşleşmeden kalan dengeleyici emirler ise sürekli müzayede aşamasına taşınmaz ve sistem tarafından iptal edilir.
Görüleceği üzere, dengeleyici emirler tek fiyat yönteminin uygulandığı seanslara özgü bir emir tipidir. Bu yüzden, dengeleyici tipte bir emir gönderdiğimizde, bunun nasıl bir olası sonuç doğuracağını daha iyi anlayabilmemiz için tek fiyat yönteminde eşleşme mekanizmasının nasıl işlediğine biraz daha yakından bakmamız gerekiyor.
Tek Fiyat Yöntemiyle Eşleşme Fiyatı Nasıl Belirlenir?
Tek fiyat yöntemi iki aşamadan oluşur ve ilk aşamada Borsa tarafından belirlenmiş süre içerisinde sisteme iletilen emirler, eşleşme yapılmaksızın yalnızca toplanır (emir toplama aşaması).
Dikkat: Tek fiyat yöntemi uygulandığı bölümlerde, dengeleyici emirler de diğer emirler gibi, yalnızca “emir toplama aşaması”nda girilebilir; diğer bir ifadeyle fiyat belirleme aşamasında herhangi bir emir piyasaya iletilemez.
Sonrasındaysa en çok işlem miktarını gerçekleştirecek fiyat seviyesi, eşleme fiyatı olarak belirlenir ve işlemler, öncelik kuralına uygun olarak bu fiyattan gerçekleşir (fiyat belirleme aşaması).
Yukarıdaki tabloda belirli bir süre devam eden “emir toplama aşaması” sonunda oluşan örnek bir emir defteri durumunu görüyoruz. Tabloda dikkat edilecek olursa, 20,10 kademesinde toplam 60 lot alış miktarı bulunurken, satış tarafında ise toplam 65 lotluk emir olduğu görülüyor. Dolayısıyla bu fiyat kademesindeki 65 lotluk satış, 60 lotluk alışla eşlendiğinde toplam 60 lotluk bir işlem gerçekleşecek ve bu, diğer kademelere kıyasla en çok işlem miktarı şartını karşılıyor.
Diğer taraftan 60 lotluk işlem sonrası, satış tarafında toplam 65 lotluk emir olduğundan, satış tarafında 5 lotluk fazladan bir satış emri kalıyor. İşte tam da bu gibi durumlarda dengeleyici emirler devreye girerek artakalan alış veya satış emirleriyle eşleşme fiyatı seviyesinden işleme alınıyor.
Örneğin emir defteri yukarıdaki hâldeyken, piyasaya 25 lotluk dengeleyici alış emri ve 10 lotluk da dengeleyici satış emri gönderildiğini varsayalım. Bu durumda artakalan 5 lotluk fazladan satış emrinin 5 lotu dengeleyici alış emriyle işleme konacak ve geriye 20 lotluk daha dengeleyici alış emri kalacaktır. Geriye kalan bu 20 lotluk alış emri ise, yine 10 lotluk dengeleyici satış emrinin 10 lotuyla eşleşme fiyatından işleme alınacak ve tüm bu süreçlerin sonunda ise geriye 10 lotluk daha dengeleyici satış emri kalacaktır. Fakat bu emirler, dengeleyici emirlerle ilgili kural gereği iptal edilir ve sürekli müzayede seansına taşınmazlar.
Dikkat: Tek fiyat yöntemi uygulanması neticesinde, bazı durumlarda yaşanan eşitlik sebebiyle, en çok işlem miktarı kuralını sağlayan birden çok fiyat seviyesi olabilir ve böyle durumlarda eşleşme fiyatı belirlenmesi için birtakım başka kurallar işletilir. Fakat dengeleyici emirler, her durumda varsa artakalan emirlerle ya da yine varsa karşı türdeki dengeleyici emirlerle eşleşme fiyatından işleme konur.
Dengeleyici Emir ile Piyasa Fiyatlı Emir Farkı
Dengeleyici emirler yalnızca tek fiyat yöntemi uygulandığı sırada devreye alınır, fakat piyasa fiyatlı emirler hem tek fiyat yönteminde hem de sürekli müzayede esnasında kullanılabilir.
Gerek dengeleyici emirler gerekse piyasa fiyatlı emirler, fiyat belirtilmeksizin yalnızca miktar girilerek piyasaya iletilir. Bu yönden bakıldığında, her iki emir türünü kullanan yatırımcı da, piyasada oluşacak eşleşme fiyatı kaç olursa olsun, ona razı olmuştur.
Fakat bu noktada önemli bir teknik farklılık vardır; buna göre piyasa fiyatlı emirler, emir önceliğinde ilk sıradadır ve eşleşme fiyatına etki edebilir. Dengeleyici emirler ise emir sıralamasında; piyasa, piyasadan limite ve limit fiyatlı emirlerden sonra yer alır ve ayrıca belirlenecek eşleşme fiyatına dengeleyici emirlerin herhangi bir etkisi olmaz. Diğer bir ifadeyle dengeleyici emirler, eşleşme fiyatının belirlenmesinde dikkate alınmaz.
Dikkat: Yapılan kural değişikliğine göre, 05/02/2021 tarihinde alınan karar gereği, 01 Mart 2021 tarihinden bu yana, Pay Piyasasında açılış seansı uygulanan tüm sermaye piyasası araçlarında, açılış seanslarında “piyasa” ve “piyasadan limite” emir türleri kullanılmamaktadır.
"Kaynak: Borsa İstanbul, 01.03.2016 Onay ve 10.01.2022 Revizyon Tarihli Pay Piyasası Prosedürü, İstanbul, 2021: 84, 187-202."
GCM Yatırım Farkıyla, Borsa İstanbul’da Yatırım Yapın
Borsa yatırımı uzun soluklu bir yolculuktur ve şimdi bu yolcuğa GCM Yatırım ile birlikte çıkın, deneyimli ve alanında uzman kadromuzun da desteğiyle geleceğinizi şansa bırakmayın.
“Hayır, ben önce piyasaları risk almadan tanımak istiyorum” diyorsanız da, tamamen ücretsiz olarak sizlere sunduğumuz “Demo Hisse Hesabı”mızı hiç vakit kaybetmeden deneyin ve 100.000 TL sanal parayla hiç risk almadan borsaya ilk adımınızı atın.
Üstelik GCM Borsa Trader uygulamasını, dilerseniz gerek App Store gerekse Google Play mağazalarından indirerek akıllı telefonlarınız üzerinden de kullanabilirsiniz.
GCM Yatırım ile Borsa Yatırımı Yapmak İçin Ücretsiz Demo Hesabınızı Şimdi Oluşturun
