Ciro Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Herhangi bir şirketin gelir tablosuna baktığınızda, ilk kalemde karşımıza her zaman şirketin satışları (hasılatı) halk dilindeki söylemi ile “cirosu” çıkar. Bir şirketin cirosu ise o şirketin belirli bir dönemde sattığı ürünler ve/veya sunduğu hizmetler karşılığında kazandığı paranın toplamını gösterir.

Ciro Nedir?

Hasılat ve ciro kelimelerinin anlamlarını irdelediğimizde; hasılat kelimesinin Arapçada “mahsul, elde edilen şey” anlamına gelen ḥṣl kökünden türediğini ve bizim dilimize de oradan girdiğini görüyoruz. Sonundaki +at ekiyse, kelimeye çoğul anlamı katıyor. Diğer taraftan “ciro” sözcüğünün kökeni ise Geç Latince ve Eski Yunancaya kadar dayanıyor, ancak dilimize İtalyanca “dönüş, döngü” gibi anlamlara da gelen “giro” kelimesinden transfer olmuş.

Kelimi kökeninden biraz ipucu aldıktan sonra, şimdi finans dünyası için ciro ne demek sorusuna geçebiliriz. Ciro, belirli bir dönem aralığında, bir şirketin ana faaliyeti ile ilişkili yapmış olduğu ürün ya da hizmet satışlarından elde ettiği kazancın toplamını gösteren bir gelir tablosu kalemidir. Burada elde edilen kazançtan bahsederken, kâr ya da nakitten söz etmiyoruz; çünkü satışlardan elde edilen kazanç kâra dönüşmüş olabileceği gibi dönüşmemiş de olabilir ve ayrıca hiçbir şirket sattığı üründen elde ettiği kazancın tümünü kâr olarak yazamaz. Öte taraftan satış yapmak ile nakit üretmek de aynı şey değildir; zira yapılan satışlar henüz tahsil edilmiş olmayabilir.

Bir şirketin finansal anlamda başarılı sonuç ortaya koyduğunu söyleyebilmek için çok satış yapıyor olması tek koşul değildir, ancak satış hacminin kalıcı bir şekilde düşük seyretmesi önünde sonunda başarısızlığı beraberinde getirir. Çünkü şirketlerin uzun vadeli büyüme performansı, her şeyden önce sattığı ürün ya da hizmetin artan bir şekilde talep görmesine bağlıdır.

Cironun dönemler itibariyle artması, yani satış hacminin büyümesi istenen bir durumdur. Elbette buradaki büyümenin de reel olması, yani enflasyondan daha yüksek olması arzu edilir.

Ciro Hesaplama: Temel Adımlar

Cironun anlamının, aynı zamanda hasılat veya toplam satış olduğunu artık bildiğinize göre, birisi size “Ciro nasıl hesaplanır?” diye sorsa cevabınız ne olurdu? Elbette satış adedi ile fiyatların çarpılması gerektiğini söylerdiniz, değil mi? Evet, doğru bildiniz ve sahiden hepsi bu kadar…

Örneğin bir fırın işletmecesi olduğunuzu ve tanesi 10 TL’den sadece ekmek sattığınızı düşünün. Bir gün boyunca 1000 adet ekmek sattıysanız günlük cironuz 1000*10 TL= 10.000 TL olacaktır. İşte bu formül, aslında “Ciro ne demek ve ciro nasıl hesaplanır?” sorusunun cevabını kısaca da olsa vermeye yetiyor.

Aynı formülü örneğin bir ay için uygularsak aylık ciro hesaplama, bir yıla uzatırsak da yıllık ciro hesaplama işlemi yapmış oluruz. Ancak arkasında yatan mantığı anladığımıza göre bu kadarla yetinebiliriz; çünkü zaten bu hesaplamaları yazarkasalar ve POS cihazları bizim yerimize yapıyor.

Ciro ile Kar Arasındaki Fark Nedir?

Ciro çok önemli bir finansal performans ölçütü olmakla birlikte, başarı için tek kriter değildir. Yine fırın örneğimiz dönersek, 10 liraya sattığımız her bir ekmeği üretebilmek için, değişken (üretim hacmine bağlı maliyetler) ve sabit (üretim hacminden bağımsız maliyetler) çeşitli maliyetlere katlanırız: Dükkân kirası, su, elektrik, ekmeği üretmek için kullandığımız emek ve hammadde girdileri vb. İşte ciro ile kâr arasındaki fark da tam olarak burada karşımıza çıkar.

Ciro, yaptığımız satışlar karşılığında elde ettiğimiz gelirin tamamıdır; kâr rakamına ise, üretilen ürün veya sunulan hizmet bedellerinden, o ürün ya da hizmeti üretirken katlanmak zorunda olunan çeşitli maliyetlerin düşürülmesi ile ulaşılır.

Örneğin 10 liraya sattığımız ekmek üretiminin doğrudan maliyeti 6 lira kadarsa (burada yalnızca “Satılan Malın Maliyeti”nden söz ediyoruz, dolayısıyla burada genel yönetim ve pazarlama gibi giderler henüz yok), bu durumda bir ekmek satışından elde ettiğimiz brüt kâr 4 lira olurken; brüt kâr marjı da (10-6)/10=%40 olacaktır. Doğrusu hiç fena bir sonuç değil.

Ciro ile brüt kâr arasındaki nispeti veren brüt kâr marjı, aslında tüm analistler için çok şey anlatır. Brüt kâr marjının yüksek olması, fiyat ile maliyetler arasındaki makasın yeterince açık olduğunu gösterir ve bu da şirketin üretim maliyetlerini etkin bir şekilde yönetebildiğini ya da fiyatlama konusunda elinin güçlü olduğunu ortaya koyar.

Bu arada şirket gelirlerinin belkemiğini ciro oluşturmasına rağmen, bir şirketin tek gelir kaynağı cirodan ibaret olmayabilir. Benzer şekilde bir üretim süreci için tek maliyet unsuru da “Satılan Malın Maliyeti” değildir. Bu yüzden “Net Kâr”a ulaşmak için, “Brüt Kâr” değerine ekleyip çıkarmamız gereken başka gelir ve gider kalemleri de bulunur.

Örneğin biraz önce değindiğimiz “genel yönetim ve pazarlama” gibi maliyetler de şirket faaliyetlerinin ayrılmaz bir parçasıdır; ancak bu maliyetler doğrudan üretim süreciyle alakalı olmadığı için “Satılan Malın Maliyeti” içerisine dâhil edilmezler. Peki, cirodan net kâra gelene kadar başka hangi gelir ve maliyetler vardır?

Özellikle yurt dışından vadeli alış veya satış yapan bir şirketin dönem içerisinde kur farkından doğan gelir ve gideri olabilir ve bunlar “esas faaliyetlerden diğer gelir/gider” hesabında izlenir.

Ardından “Yatırım Faaliyetlerinden Kaynaklanan Gelir/Giderler” hesabına geçilir ki, burada da genelde tek seferlik nitelikte sayılabilecek gelir ve giderler bulunur. Örneğin arsa ya da bina satışından kaynaklanan gelir veya giderler ya da ortaklık payı alış veya satışları gibi…

Öte taraftan hemen hemen her şirket faaliyetlerini sürdürürken, çeşitli şekillerde borç alacak ilişkisi içerisine girebilir ve bunlardan dolayı da bir gelir gider oluşabilir. Bu tür gelir giderler ise, “Finansman Gelir/Gideri” kalemine kaydedilir; ki bu kalemin detay, yani dipnot kısımlarında da kur farklarının, “Kambiyo Kâr/Zararı” şeklinde etkisini görebiliriz.  Tüm bu hesaplamalar sonunda ise, “Vergi Gelir/Gideri” eklenip düşürülerek “Ciro”dan “Net Kâr” değerine ulaşılmış olur.

Ciro ile İşletme Performansı Arasındaki İlişki

Bir şirketin mali iş döngüsünü bir yıl (daha da kısa olabilir) olarak düşünebiliriz; ancak mali iş döngüsü, bir şirketin yaşam döngüsü içerisinde o kadar da büyük bir yer kaplamaz. Bu yüzden cirodaki, yani satışlardaki gidişatı (büyümeyi, iniş çıkışları, istikrarı vb.) bir değil birkaç yıllık dönemler için değerlendirmek daha doğru bir yaklaşım olacaktır. İşte bu kayıt altında, cironun bir şirketin performansı için çok önemli, hatta başat ölçütlerden biri olduğunu söyleyebiliriz.

Önünden her gün geçtiğiniz harika camekânlı ancak sinek avlayan restoranların bir süre sonra kapandığına çok kere şahit olmuşsunuzdur. Öte taraftan sürekli tıka basa dolu olduğunu gördüğünüz köşedeki kafe, yıllardır oradadır. İşletmeler için yıllardır orada olmakla, birkaç ay sonra hiçbir yerde olmamak arasındaki farkı yaratan şeyin arkasında, sihir değil, istikrarlı seyreden ve büyüyen cirolar yatar.

Ciro Hesaplama Örnekleri
Yazımızı bitirmeden önce gerçek hayattan bir vaka örneği ile ciro konusunu pekiştirebiliriz. Yatırımcı olalım olmayalım, hepimizin yakından bildiğini tahmin ettiğim Migros’u ele alalım.

Migros 2022 senesini 74.501.977.000 TL’lik yıllık ciro tamamlamış. Diğer bir deyişle 2022 senesi boyunca, Migros’un raflarında gördüğünüz ürünler satılarak 74,5 milyar TL gelir elde edilmiş. Ancak burada bir hatırlatma yapmakta fayda var: Migros’un cirosunu konsolide gelir tablosundan almış bulunuyoruz. Bu yüzden aslında gelir tablosundaki ciro, Migros’un şu anda altı tane olan bağlı ortaklığıyla konsolide cirosunu gösteriyor.

Bu sene ise Migros’un 9 aylık cirosu (1 Ocak-30 Eylül 2023) 101.856.407.000 TL olmuş. Buna göre Şirket, 2023’ün ilk dokuz ayında gerçekleştirdiği satışlar ile 2022 senesinin tamamında yapılan ciroyu geçmeyi başarmış ve ayrıca 9 aylık bazda bakıldığında cirodaki artış oranı %103 olmuş. Diğer taraftan son çeyrek (1 Haziran- 30 Eylül 2023) cirosu ise 41,72 milyar TL olarak gerçekleşerek geçen senenin aynı dönemine göre %91, bir önceki çeyreğe göre ise %26 büyüme göstermiş (1 Haziran- 30 Eylül 2022, 21,82 milyar TL; 1 Mart- 30 Haziran) 32,95 milyar TL ).

Detaylara baktığımızda Migros’un cirosundaki bu büyümeyi satışlardaki artış kadar, artan fiziki mağaza sayıları ve online satış hizmetlerindeki artışının katalize ettiğini görüyoruz. Enflasyonun üzerinde bir büyüme performansı olması açısından olumlu değerlendirebiliriz.

Yine son çeyrekte “Satışların Maliyeti” 31,72 milyar TL, “Brüt Kâr” ise 9,99 milyar TL olmuş; ki bu da %23,9’luk Brüt Kâr Marjı anlamına geliyor. Geçmiş 5 yıllık ortalamaya (%24,46) göre bir miktar düşük olmakla birlikte, hem Gıda Market Perakendecilik sektör ortalaması (%21,1) aşılmış hem de geçen çeyreğe göre 120 baz puanlık (%1,2) bir iyileşme sağlanmış.

Son olarak balıkgözü lenslerimizi takıp açımızı biraz daha genişletelim ve Migros’un geriye doğru son 10 çeyrekteki cirosunun yıllıklandırılmış trendine ve yine aynı dönemdeki brüt kâr marjı seyrine göz atalım.

Grafik 1. Migros Yıllıklandırılmış Ciro ve Brüt Kâr Marjı

Grafikteki veriler incelendiğinde, Migros’un yıllık bazda son 10 çeyrektir cirosunu istisnasız bir şekilde artırma başarısı dikkat çekiyor. Şirketin sürekli bir şekilde artan ciro grafiği, büyüme stratejilerinin ne kadar etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Buradan hareketle, Migros'un pazarda güçlü bir konumda olduğu ve tüketici taleplerini karşılamak adına başarılı bir şekilde pozisyon aldığı yorumu yapılabilir.

Ayrıca, brüt kâr marjındaki istikrarlı seyir, şirketin operasyonel etkinliği ve maliyet yönetimi konularında da başarılı bir iş çıkardığını gösteriyor. Brüt kâr marjındaki istikrarlı görünüm, satış gelirleri ile üretim maliyetleri arasındaki dengenin korunduğunu ve şirketin brüt karlılığını sürdürdüğünü işaret ediyor. Bu bağlamda, Migros'un cirosal performansının oldukça güçlü olduğu ve yıllar boyunca göz dolduran bir büyüme trendi sergilediği çıkarımında bulunulabilir.