Enflasyon Nedir? - Enflasyon Nasıl Hesaplanır?
Enflasyon Nedir?
Enflasyon, bir ekonomide fiyatlar genel düzeyinde sürekli ve hissedilir artışı ifade eder. Somut bir örnek verecek olursak, almak isteğimiz ekmek veya konut veya araba; şu an 5 yıl öncesine göre daha pahalı ise bunun nedeni enflasyondur.
Enflasyon, elimizdeki 1 TL ile, önceki döneme göre daha az mal ve hizmet almamıza yol açar, kısaca satın alma gücünü düşürür. Ancak, tüketiciler için hoş olmayan bir durum oluştursa da, ekonominin sağlığı açısından ılımlı diyebileceğimiz oranda enflasyona ihtiyaç duyuluyor. Bu bir bakıma ekonominin hala nefes alabildiğini gösterir. Merkez Bankaları için genelde bu oran %2-3 civarında değişiyor.
Enflasyonun ılımlı olarak tanımlanabileceği bu aralığın çok üzerinde ve kontrol dışında ilerlemesi hiperenflasyon tanımına girmektedir. Tüm ulusun parasal sistemini tehlikeye atan bu durumla ilgili en bilinen örnek, 1920’lerde Almanya’da yaşanmıştır. Yüzde otuz bin enflasyon sırasında 1 ABD Doları 4 trilyon 2 yüz 10 milyar 5 yüz milyon Alman Markı değerine ulaşmıştır.(1) En uç örnek olarak da Zimbabve’de Kasım 2008’de görülen yüzde 79 milyar 600 değeridir.(2)
Stagflasyon ise zayıf ekonomik büyüme veya gerilemeye (resesyon) ek olarak, işsizlik ve enflasyonun bir arada yaşandığı, ülkenin maliye ve para politikalarını uyumu sınayan oldukça yıkıcı senaryodur. Merkez Bankalarının çaresiz kalabildiği bu durumda, yüksek enflasyonla savaşmak için uygulanan faiz artırımları, işsizlik ve büyümeyi içinden çıkılmaz bir duruma getirebilir.
Enflasyon Nasıl Hesaplanır?
Enflasyonu hesaplamak resmi istatistik kurumları açısından oldukça zor olmakla birlikte, temsili bazı mallardan bir sepet oluşturularak hesaplama gerçekleştirilir. Sonra da bu sepet değerinin zaman içerisindeki değişimleri gözlemlenir. Oluşturulan bu endeksin genel olarak iki hesaplanma yöntemi bulunuyor;
- Tüketici Fiyat Endeski (TÜFE – CPI): Tüketim malları veya hizmetlerinin (benzin, gıda, giyim, otomobil gibi) hesaplanmasında kullanılır. Tüketicinin perspektifinden değişimi gösterir.
- Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE – PPI): Yurtiçinde üretilen mal ve hizmetlerden oluşturulan endeksteki değişimleri gösterir. Bu da üreticinin perspektifine göre yorumlanmaktadır.
Yukarıdaki iki kategori için de, mevsimsel (geçici) etkilerin bulunmadığı ve Çekirdek (Core) olarak adlandırılan hesaplama yöntemleri bulunmaktadır.
Bu göstergeler büyük çaptaki anketler olarak düşünülebilir. Her ay, resmi istatistik kurumları, perakende satışçılar, hizmet sağlayıcıları, benzin istasyonları ve muayenehane gibi birçok yeri fiyat değişiminin saptanması için inceler.
Enflasyon ve Faiz Oranı
Enflasyon oranları açıklanırken, muhakkak merkez bankalarının mevcut rakamla ilgili izlenimleri de yakından takip edilir. Birçok ekonomide faiz oranlarını merkez bankaları belirlerken, bu bankaların da en dikkat ettiği göstergeler arasında TÜFE ve ÜFE bulunmaktadır.
Faiz oranları kredi piyasasını direkt olarak etkiler çünkü yüksek faiz oranı borçlanma maliyetini artırır. Faiz oranlarını değiştirerek, merkez bankaları para piyasasındaki istikrarı sağlamaya çalışırken, istihdam ve büyümeye de destek olmaya çalışır. Faiz oranının düşüşü, tüketici harcamalarını artırarak büyümeyi destekleyici bir görünüm oluşturabilir.
Forex Piyasasında Enflasyonun Önemi
Enflasyon oranı, ülke para birimi ve merkez bankası kararları üzerinde oldukça etkili olmaları nedeniyle, Forex piyasasında da dikkatle takip edilen göstergeler arasında yer alıyor. Birçok ekonomide enflasyon göstergelerinin etkisinin yerel para birimleri üzerinde sınırlı kalmasına karşın, ABD, Euro Bölgesi ve Çin gibi büyük ekonomiler tüm piyasaları etkileyebilmektedir.
Aşağıdaki örnekte; 19 Mayıs 2015 tarihinde İngiltere’de açıklanan enflasyona ilişkin ekonomi takvimi verileri ve GBPUSD paritesi üzerindeki etkileri yer almaktadır. Grafikte ve takvimde görüleceği üzere, beklentinin altında gerçekleşen enflasyon oranı, ülke para birimi olan Sterlin’de değer kayıplarını destekleyerek GBPUSD paritesinde düşüş baskısını destekliyor.
Saat Ülke Veri Açıklanan Beklenti Önceki
11:30 İngiltere CPI (TÜFE) – Yıllık -0,1% 0,0% 0,0%
Bir diğer örnekte de, ABD’de açıklanan veri setinde “çekirdek” enflasyonun ne kadar etkili olabildiğini görüyoruz. 22 Mayıs 2015’te ABD için açıklanan enflasyon verisinde, çekirdek enflasyon beklentinin üzerinde, %0,3’lük artış göstererek Dolar’da değer kazanımını destekliyor. Bunun neticesinde EURUSD paritesi kısa süre içerisinde sert bir düşüş yaşıyor.
Saat Ülke Veri Açıklanan Beklenti Önceki
15:30 ABD CPI (TÜFE) – Aylık 0,1% 0,1% 0,2%
15:30 ABD Çekirdek CPI (TÜFE) – Aylık 0,3% 0,2% 0,2%
Enflasyonun, ekonomide canlılığı gösteren işaretlerden biriyken, sınırlar dışına kontrol edilemeyen bir şekilde çıkması sonucu yıkıcı etkilere ulaşabildiğini gördük. Ekonomileri ve ekonomileri yönetme çabasındaki politika yapıcıların kararlarını bu denli sert etkilere maruz bırakabilmesi, enflasyon göstergesini Forex piyasası için cazip hale getirmektedir. Ancak verilerin yorumlanması aşamasında, yeterli deneyimin kazanılması ve veri sırasında hareketliliğin oldukça yüksek düzeylere ulaşabileceği unutulmamalıdır.
