Borsada Bayrak ve Flama Formasyonları

Formasyon nedir sorusu, özellikle teknik analiz öğrenmeye yeni başlayan yatırımcıların akıllarına en çok takılan soruların başında geliyor.

Formasyonlar (patterns), birbiri ardına gelen bir veya birkaç fiyat çubuğunun fiyat çizelgelerinde (grafik) oluşturduğu farklı görünümlere (model, örüntü) denilir. Söz konusu bu görünümler, fiyatların gelecek seyri hakkında yatırımcılara ipucu sağlar; ancak hiçbir formasyon kesin bir yargıya varmak için yeterli değildir. Buna rağmen karşımıza çıkan bu formasyonlar, hangi yönde pozisyon alınacağı ve hangi seviyelerde kârla ya da zararla pozisyondan çıkılabileceği gibi sorulara cevap bulma noktasında bizler için önemli bir referans oluştururlar.

Bayrak ve Flama Formasyonları

Bayrak ve flama formasyonları, teknik analizde tanımlanmış ve birbirlerine çok benzeyen iki farklı formasyon türüdür. Gerek bayrak gerekse flama formasyonu, birer devam formasyonu olarak bilinir ve büyük ölçüde devam formasyonu olarak çalıştığı gözlemlenir.

Bayrak ve flama formasyonlarını birbirinden ayıran tek fark, ilkinde konsolidasyonun birbirine paralel iki çizgi arasında vücut bulmasıyla, ikincisinde daralarak üçgeni andıran bir alanda gerçekleşmesidir.

Bayrak formasyonu nedir?

Bayrak formasyonları; öncesinde görülen sert bir yükseliş (bayrak direği) hareketi ve sonrasında yukarı, aşağı veya yatay eğimli olabilen iki paralel çizgi (konsolidasyon dönemi) arasında kısa süreli bir fiyatlama ile karakterize edilmiş bir devam formasyonu türüdür. Diğer bir ifadeyle, bayrak formasyonları, genel olarak yükselişin devamına işaret eder ve alım fırsatı olarak değerlendirilir. Bu yüzden bu formasyona aynı zamanda boğa bayrağı da denilmektedir.

Bayrak formasyonun tamamlandığını söyleyebilmek için, öncelikle formasyonun dikdörtgen şeklindeki bayrak kısmının yukarı yönde kırılması gerekir. Bayrak formasyonunda, konsolidasyon süresince (bayrak alanı) azalan işlem hacminin, formasyonunun kırılmasıyla (tamamlanmasıyla) birlikte artması beklenir.

Ters bayrak formasyonu nedir?

Ters bayrak formasyonu, sert bir fiyat düşüşten sonra ortaya çıkan, dikdörtgen görünümlü kısa süreli duraksamayla oluşur. Ters bayrak formasyonunda, bayrak kısmı alt ucundan kırıldığında, düşüşün en az bayrak direğinin uzunluğu kadar devam edebileceği düşünülür. Ters bayrak formasyonu düşen piyasalarda karşımıza çıktığı ve düşüşün devamına yorulduğu için, bu formasyon da kimi kaynaklarda ayı bayrağı formasyonu olarak geçer.

Ayı bayrağı formasyonun, boğa bayrağı formasyonu ile şekilleri aynı olmakla birlikte, yönleri farklıdır. Buna göre boğa bayrağı alış fırsatına işaret ederken, ayı bayrağı formasyonu satış yönlü pozisyon almak için değerlendirilir.

Flama formasyonu nedir?

Flama formasyonları da, tıpkı bayrak formasyonları gibi, yükselişin devam edebileceğine yorulur. Flama formasyonları, çok kısa sürede oluşmuş üçgen formu ve yine öncesinde görülen sert bir yükseliş (flama direği) ile tanımlanır ve formasyonun tamamlanması (teyidi) için flama kısmının yukarı yönlü kırılması gerekir.

Ters flama formasyonu nedir?

Ters flama formasyonları, sert bir fiyat düşüşünden sonra görülen üçgen formunda oluşumların, üçgenin alt köşesinden (alt trend çizgisi) kırılmasıyla oluşur ve düşüşün en az flama direği kadar devam edebileceğini gösterir.

Bayrak ve Flama Desenlerini Tanımak

Teknik analizde kullanılan veya şimdiye kadar tanımlanmış tüm formasyonlar, esasında piyasada yer alan yatırımcıların davranış kalıplarını yansıtan birer örüntü olarak düşünülebilir. Bu yüzden bir formasyonu tanımak, aslında fiyat grafiklerinde oluşan belirli bir örüntüyü tespit etmekten başka bir şey değildir.

Bayrak ve flama formasyonlarının her biri, öncesinde oluşan yükseliş ya da düşüş yönlü sert bir fiyat hareketinin sonrasında görülen kısa süreli duraksama ya da konsolidasyon süreciyle kendini gösterir. Bahsi geçen bu duraksama anında, piyasa gittikçe daralan bir fiyat hareketi sergilediği takdirde, bu flama formasyonu; birbirine paralel iki doğru arasında salınım yaptığı durumda ise bayrak formasyonu olarak adlandırılır.

Bayrak ve flama formasyonları, dikdörtgen ve üçgen formasyonlarına çok benzemektedir. Ancak bu formasyonları dikdörtgen ve üçgen formasyonlarından ayıran en önemli özellik, bayrak ve flamaların çok daha kısa sürede oluşmaları ve bu formasyonların öncesinde sert bir piyasa hareketinin var olmasıdır. Diğer taraftan bir bayrak ya da flama formasyonu yüksek olasılıkla bir “devam formasyonu” olarak çalışır. Ancak dikdörtgen ve üçgen formasyonları, hem devam hem de bir geri dönüş formasyonu olarak sonuçlanabilir.

Grafik 1. Bayrak Formasyonu

Yukarıda tipik bir bayrak formasyonu oluşumunu görüyoruz. Öncesinde piyasada kuvvetli bir yükseliş meydana geliyor. Ardından piyasada bir duraksama (hafif aşağı eğilimli bir dikdörtgen formu) yaşanıyor ve sonrasında bayrak formasyonu yukarı yönlü olarak kırılarak yükseliş trendi devam ediyor.

Bu noktada dikkat edilmesi gereken en önemli husus, tüm formasyonlarda olduğu gibi, bayrak ve flamalarda da formasyonun ancak tamamlandıktan sonra isminin konulabileceğidir. Bu sebeple, herhangi bir bayrak ya da flama formasyonundan söz edebilmek için, öncelikle bayrak ya da flamanın kırılıp teyit alması gerekir. Kırılışın yüksek bir işlem hacmiyle gerçekleşmesi ise, formasyonun güvenilirliğini artırır.

Grafik 2. Ters Flama Formasyonu

Bu grafikte de ters flama formasyonu görüyoruz. Düşen piyasa sonrası bir flama (üçgen) oluşumu ardından, flama alt tarafından aşağı doğru kırılıyor ve düşüş devam ediyor. Grafik 2.’de görüleceği üzere, flama formasyonunu bayrak formasyonundan ayıran tek fark, duraksama bölgesinin dikdörtgen yerine üçgen formunu alması ve fiyatların giderek daha dar bir alana sıkışmasıdır.

Bayrak ve Flama Desenlerini Kullanmak

Öncelikle şunu bilmek gerekir ki, formasyonlar da dâhil hiçbir teknik analiz aracı tek başına fiyat tahmini yapmak için kullanılmaz. Çünkü aksi durumu tamamen göz ardı edip yalnızca formasyon tahminine göre hareket etmek başarısızlıkla sonuçlanabilir. Bunun yerine yapılması gereken, oluşan formasyonlardan hareketle işlem yaparken bile, belirli bir yatırım stratejisine bağlı kalmak; diğer bir ifadeyle risk yönetimini ihmal etmemektir.

Bayrak ve flama formasyonları yükselişin, ters bayrak ve flama formasyonları ise düşüşün devamına işaret eder. Bu bakımından bayrak ve flama alış, ters bayrak ve ters flama formasyonları ise satış yapmak için değerlendirilebilir. Doğru alış ya da satış zamanlaması, bayrak ya da flamanın yukarı yönde (ters bayrak veya flamada ise aşağı yönde) kırılmasından sonra olacaktır.

Öte taraftan bayrak ve flamanın kırılmasının ardından fiyatların tekrar bayrak ve flamanın içerisine dönmesi durumunda pozisyondan zararla çıkış (stop loss) yapılması gerekir. Bu noktada çizilen formasyon grafiği, aslında zararın kesilmesi gereken seviye anlamında da referans olacaktır. (Küçük fiyat ihlallerini dışarıda bırakmak için, ortalama oynaklık ve işlem hacmi verileri de dikkate alınabilir.)

Bayrak ya da flama formasyonlarında, yükseliş ya da düşüşün en az bayrak veya flama direğinin uzunluğu kadar olması beklenir; dolayısıyla burada direğin uzunluğu da kâr alma (take profit) seviyesi olarak takip edilebilir. Öte taraftan, yatırımcının risk-getiri oranı tercihine göre, pozisyon belirli bir kâr seviyesine ulaştığında (örneğin stop seviyesinin 2,5 ila 3 katı), takip edici stop kullanılarak kârın kilitlenmesi yoluna da gidilebilir. Bu strateji, formasyonun hedefine ulaşmadan dönmesi halinde, yatırımcının pozisyonunu belirli bir oranda da olsa kârda sonlandırabilmesine olanak sağlar.

Borsada Formasyonlar Neden Önemlidir?

Teknik analizde kullanılan formasyonlar da dâhil, tüm göstergelerin en önemli avantajı, tüm piyasalarda aynı şekilde uygulanabilirliğe sahip oluşudur. Çünkü grafiklerin dili, deyim yerindeyse evrenseldir. Bu sebeple, örneğin borsada bayrak formasyonu nasıl kullanılıyorsa, döviz piyasalarında ya da diğer yatırım ürünlerinde aynı şekilde kullanılabilir.

Teknik analiz yöntemi içerisinde önemli bir yere sahip olan formasyonlar ise, piyasaların gidişatı hakkında bize dikkate değer öngörüler sağlar; bu yüzden özellikle teknik analiz eksenli strateji kurgulamalarında formasyonların tespit ve yorumlaması önemli bir beceridir.

Formasyonlar, yatırımcıların geçmişteki davranış kalıplarını, gelecekte de tekrarlayacakları varsayımı üzerinde kurulmuştur. Bu açıdan fiyat grafiklerinde görülen formasyonları tekrarlayan ya da tekrarlaması beklenen insan (yatırımcı) davranışlarının grafiklerdeki izdüşümü gibi düşünebiliriz. Ancak bu varsayımı fizik kuralları kadar kesin bir sebep sonuç ilişkisi gibi ele almak hatalı olur; çünkü insan davranışları için mutlak geçer kurallardan söz edebilmek mümkün değildir.

Bu yüzden herhangi bir formasyonun mutlaka aynı şekilde sonuçlanacağı önyargısıyla hareket etmek yerine, formasyonları belirli bir yatırım stratejisi dâhilinde karar alma aracı olarak değerlendirmek daha sağlıklı sonuçlar verecektir.

Diğer Formasyon Türleri

Teknik analizde cevabı aranan en önemli soruların başında, “Trend var mıdır ve varsa yönü ne tarafadır?” soruları gelir; çünkü teknik analizde kullanılan tüm araçların saptamaya çalıştığı şey, esasında trendlerdir.  

Piyasanın yükselen trend içinde olması, fiyatların yükselen dipler ve yeni en yüksekler yapması; düşüş trendine girmesi ise, alçalan tepeler ve yeni en düşükler oluşturması anlamına gelir.

Formasyonlar da, söz konusu bu trendlerin devamı ya da dönüşü hakkında bize sinyal üretirler ve teknik analizde şu ana kadar tanımlanmış birçok formasyon türü bulunmaktadır. Genel kabul görmüş sınıflandırmaya göre formasyonları, geri dönüş ve devam kategorileri altında şöyle sıralamak mümkündür:

Geri Dönüş Formasyonları

• Omuz Baş
• Çift (Üçlü) Tepe ve Dipler
• Tabak Dipler
• Genişleyen Formasyonlar
• Karo
• V-Tepe ve Dipler
• Geri Dönüş Günleri

Devam Formasyonları

• Üçgenler
• Dikdörtgenler
• Takozlar
• Bayrak ve Flamalar
• Ters Omuz Başlar

Her ne kadar yukarıdaki gibi bir sınıflandırma çoğu teknik analiz kitaplarında geçiyor olsa da, özellikle bazı formasyonların, yerine göre devam yerine göre geri dönüşle sonuçlanabileceğini göz ardı etmemek gerekir.  

Sonuç

Gerek bayrak gerekse flama formasyonları, sert bir yükseliş ya da düşüşün ardından kısa denilebilecek sürelerde oluşan dikdörtgen ya da üçgen şekilli, görünümü bayrak veya flamaları andıran ve çoğunlukla mevcut trendin devamıyla sonuçlanan grafik oluşumlarıdır.

Bayrak ve flamalar, bazen devam bazen de geri dönüş olarak çalışan, dikdörtgen ve üçgen formundaki sıkışma formasyonlarından ayıran en önemli özellik, bu formasyonların öncesinde direği andıran sert bir yükseliş veya düşüş hareketinin olmasıdır. Bu yüzden bayrak ve flamaları, dikdörtgen ve üçgen formasyonlarıyla karıştırmamak gerekir.

Bayrak ve flama formasyonları, bizlere en az bayrak veya flama direğinin uzunluğu kadar, yükseliş ya da düşüş hareketinin devamı yönünde sinyal üretir ve yatırım stratejimizi alış ya da satış yönlü yapma kararımıza dayanak oluştururlar. Ancak bayrak ve flamalar da dahil hiçbir formasyon kesin fiyat tahmini yapmaya imkân vermez, bu yüzden hangi formasyon tespiti olursa olsun, aslolanın belirlen bir risk yönetimi doğrultusunda uygulanan yatırım stratejisine uygun hareket etmek olduğu unutulmamalıdır.

GCM Yatırım Farkıyla, Borsa İstanbul’da Yatırım Yapın

Geleceğinizin inşasına bugünden başlayın ve yarınlarınıza yatırımı yarına ertelemeyin.

Öyleyse şimdi siz de GCM Yatırım’da kendiniz için bir Yatırım Hesabı başvurusu yapın ve tasarruflarınızı Borsa İstanbul’da değerlendirin.

Üstelik borsa hesabınız açılana kadar, dilerseniz GCM Yatırım’ın sunduğu eşsiz ayrıcalıktan siz de faydalanabilir ve kullanımı tamamen ücretsiz olan “Demo Hisse Hesabı” ile 100.000 TL sanal parayla hiç risk almadan Borsa İstanbul’da yatırım yapmanın deneyimini yaşayabilirsiniz.