VİOP DolarTL Vadeli İşlem Sözleşmesi Nedir? İşlem Stratejileri

Dünyanın en güçlü ekonomilerinden olan Amerika’nın para birimi doların seyri ülkeler ve para birimleri üzerinde önemli etkiye sahiptir. Türk ekonomisi üzerinde de etkisi güçlü olan dolar dış ticaretimiz açısından bağımlılığın fazla olduğu bir para birimidir.

Dolar/TL paritesi kurumsal ve bireysel yatırımcının geleneksel yatırım araçları arasında ilk sıralardadır. Spot piyasalarının ve türev piyasaların en yüksek hacimli enstrümanı Dolar/TL paritesinin dayanak varlık olduğu Dolar/TL (USDTRY) vadeli işlem sözleşmesi türev piyasaların en çok işlem gören enstrümanları arasındadır.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda (VİOP) işlem gören USDTRY vadeli işlem sözleşmesi de bu piyasada işlem gören enstrümanlar arasında en volatil ilk üç enstrüman içindedir. Çünkü Türk döviz piyasasının en aktif paritesi olan Dolar/TL’nin dayanak varlık olduğu USDTRY vadeli işlem sözleşmesinde oluşan yatırım fırsatlarını yatırımcı VİOP’ta spot piyasadan çok daha az teminatla yapabilmektedir. Ayrıca fiyatların hem düşüş hem de yükselişi yönüne yatırım stratejilerinin uygulanabildiği VİOP’ta USDTRY vadeli işlem sözleşmesinde yatırımcı arbitraj, hedge ve spekülatif amaçlı işlemleri gerçekleştirebilir.

VİOP’ta USDTRY vadeli işlem sözleşmesinde işlem yapan yatırımcı dolar üzerinden borç ve alacaklarının, dolara bağlı ithalat ve ihracat faaliyetlerden doğan risklerini yönetebilir bu esnada potansiyel getiri fırsatlarını değerlendirebilir.

VİOP USDTRY vadeli işlem sözleşmelerine dair kısa teknik bilgiler

-Vadeler iki şer aydır.

-Vade döngüleri Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık’tır.

- Vadeler içinde bulunan ay, takip eden ay, sonraki ay ve aynı yılın Aralık ayı vadesi olmak üzere toplamda 4 farklı vade aynı anda işlem görür. En aktif olmak USDTRY vadeli işlem sözleşmesi ise vadesi en yakın olandır.

-Vade bitiminde USDTRY vadeli işlem sözleşmeleri otomatik olarak sistem tarafından kapatılır. Yatırımcı isterse aynı pozisyonu bir sonraki vadeye taşıyabilir.

- USDTRY vadeli işlem sözleşmesinin büyüklüğü 1000 dolardır. Minimum fiyat adımı  0,0001 TL’ye (0, 0001*1.000) karşılık gelir.

- Değeri virgülden sonra dört basamak halinde kote edilir.

- USDTRY sözleşmesinde kotasyonlar TL cinsinden verilir.

- İşlem saatleri 09:30 ile 18:15 arasındadır.

- Kaldıraç oranı yaklaşık 1:19 olmakla birlikte sözleşme teminatı kontratın vadesi boyunca sabit kaldığından piyasadaki cari fiyatı göre kaldıraç oranı değişebilmektedir.

USDTRY vadeli işlem sözleşme kodu ve açılımı;

USDTRY vadeli işlem sözleşmesi işlem platformunda tanımlanmış bir kod ile işlem görür. Kod; sözleşme türü, dayanak varlık kodu, vade tarihi ve sıra no bilgilerini içerir.

Örnek: F_USDTRY0517

USDTRY vadeli işlem sözleşmende hangi pozisyonlar alınabilir?

VİOP’ta kısa ve uzun olmak üzere iki farklı pozisyon taşınabilir. Fiyatların artacağını öngören yatırımcı uzun (long) yani alım pozisyonu açar. Eğer fiyatların düşeceğini öngörüyorsa  kısa (short) yani satım pozisyonu açar.

Alım pozisyonunda yatırımcı pozisyon açtığı sözleşmede belirtilen kriterler üzerinde belirli miktarda ve belirli bir vadede varlığı almakla yükümlüdür. Alım pozisyonu daha yüksek bir değerden USDTRY vadeli işlem sözleşmesini satma stratejisi ile açılır. Hedge amaçlı işlem stratejisinde ise dayanak varlığın fiyatının yükselmesi riskine karşı korunmaya amacıyla uzun pozisyon alınır.

Kısa (short-satım) pozisyonda ise yatırımcı uzun pozisyonun karşısındaki taraftır ve belirli bir miktarda, belirli vadede VİOP USDTRY vadeli işlem sözleşmesini teslim etme yükümlülüğüne sahiptir. Kısa pozisyon USDTRY vadeli işlem sözleşme fiyatının düşeceği beklentisi ile elinde olmayan varlığı satma yükümlülüğüne sahip olan kişidir. Kısa pozisyon açan yatırımcı daha düşük fiyattan pozisyonu kapatarak aradaki fark kadar kar elde eder. 

Uzun pozisyon stratejisinde fiyatlar yükselirken yatırımcı kar ederken, kısa pozisyonda fiyatlar düşerken kar elde eder.

Not: VİOP’ta en çok yapılan hatalardan biri pozisyonların kapanması sırasında olmaktadır. Uzun pozisyon kısa pozisyonla, kısa pozisyon ise uzun pozisyon ile kapanır.

USDTRY vadeli sözleşmesinde işlem örneği

USDTRY sözleşmesinde başlangıç teminatı 190 TL ile 1 adet USDTRY kontratında uzun (alım) pozisyonu açmış olalım. TCMB gecelik faizinin  yüzde 9,75 olduğunu farz edelim. 10 gün sonra 3,5315 puandan açtığımız pozisyonu 3,5615 puandan kapattığımızda kar ne kadar olur?

Başlangıç teminatı:  190 TL

İşlem miktarı: 1 lot

Standart kaldıraç oranı: 10

Vade döngüsü: Mayıs-Haziran

Piyasa fiyatı: 3,5615

Maliyet: 3,5315

Kar/Zarar:  TL kar

Yaklaşık kaldıraç oranı*: 18,75

Pozisyon: uzun

Yukarıda verdiğimiz bilgileri şimdi uygulamalı olarak açıklayalım;

USDTRY sözleşmesinde karın hesaplanması

Kar/Zarar= (3,5615-3,5315)*1000*1 =30 TL’dir.

Yatırımcı ayrıca VİOP’ta pozisyon taşımasına rağmen teminatı karşılığına nema geliri de elde etmektedir. Pozisyondan zarar etse de nema geliri yatırımcının hesabına kısa ve uzun pozisyon ayrımı olmaksızın tüm pozisyonları karşılığında nema geliri elde eder.

Bu örnekte 1 lot USDTRY sözleşmesinde alım işlemi yapabilmesi için hesabında en az 190 TL teminat olması gerekmektedir. 190 TL teminatına ayrıca nema geliri de elde edecektir.

TCMB Faiz oranı: % 9,75

Faiz Geliri (net): 0,431 TL

Pozisyonda kalış süresi: 20

Nema= (190*9,75*10)/36500

Nema 0,507 TL’dir.

30 TL +0,431 TL= 30,431 TL toplam getiri sağlamış olur (faiz getirisi nettir, örnek 1 lotluk işlem içindir)

*Başlangıç teminatı sözleşmenin unsurları ile birlikte vade buyunca standarttır fakat piyasa değeri dayanak varlığa, arz ve talep dengesine göre oluşur. Bu çerçevede kaldıraç oranı da artar veya yükselir.