Borsa Yatırım Fonları
“Borsanın hızlı bir yükseliş sergilediği 1990 yılının Ocak ayında, Borsa’nın kapısından orta yaşlarda ve piyasalarla ilgili çok da bilgisi olmadığı her halinden belli olan bir vatandaş girer ve önüne gelen ilk Broker’a gidip “Bana endeks al” der.
Broker ise adamın sözündeki cahilane tavra sinirlenince adamla aralarında uzun bir tartışma alevlenir. En sonunda adam oradan uzaklaşırken, Broker adamın arkasından bağırır: “Öğren de gel.”
Ekonomi yazarı Abdülrahman Uzun’dan rivayet edilen bu hikâyeyi bir kitapta okumuştum. İşin tuhaf yanı şu ki, Broker’ın kızıp gönderdiği o adamın endeks alma düşüncesi bugün için hiç de garipsenecek bir istek değil; çünkü artık tam da bu ihtiyaca yönelik türetilmiş yatırım araçları bulunuyor: Borsa Yatırım Fonları
Borsa Yatırım Fonu Nedir?
Uluslararası yazında “Exchange Traded Fund” (ETF) ismiyle bilinen Borsa Yatırım Fonu (BYF), bir endeksi baz alarak, söz konusu endeksin performansını yatırımcılara yansıtmayı amaçlayan ve katılma belgeleri doğrudan borsalarda işlem gören bir yatırım fonu türüdür.
Borsa yatırım fonları bir endekse dayalı olarak oluşturulur ve temel aldığı endeks kapsamındaki menkul kıymetlere endeksteki ağırlıkları oranında yatırım yapar. Bu sayede örneğin BIST 30 ya da daha spesifik olarak Banka endeksine yatırım yapmak isteyen yatırımcılar, endeks kompozisyonu oluşturan payları teker teker almak yerine, doğrudan borsa yatırım fonu almak yoluyla ilgili endekslere yatırım gerçekleştirebilir ve bu yolla endeksin getirisini büyük ölçüde bir paralellikle takip edebilirler.
Her ne kadar tüm borsa yatırım fonları bir endeks baz alınarak oluşturulsa da, buradaki endeksin mutlaka bir hisse senedi endeksi olacağı gibi bir düşünceye kapılmak yanıltıcı olacaktır. Çünkü borsa yatırım fonları, hisse senedi piyasa endeksleri dışında, örneğin altın, gümüş gibi bir emtianın fiyat endeksini ya da yabancı bir para birimi üzerinden yurt dışı bono piyasalarını baz alıyor da olabilir.
Borsa Yatırım Fonlarının Özellikleri
Diğer yatırım fonları gibi borsa yatırım fonları da, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından onaylı, inançlı mülkiyet esaslarına göre portföy işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından bir içtüzük ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan malvarlığı statüsünde oluşumlardır. Bir borsa yatırım fonunda, takip edilecek endeksin kompozisyonunu yansıtacak şekilde portföyde yer alan varlıkların veya sadece nakdin teslimi suretiyle katılma payı oluşturulabilir.
Ayrıca yatırımcı tarafından talep edilirse, söz konusu bu katılma paylarının fona iadesi karşılığında, katılma paylarına karşılık gelen varlıkların aynî olarak alınması da, borsa yatırım fonları işleyişi içerisinde mümkün kılınmıştır. Ancak yatırımcı tarafından bu talebin yapılabilmesi için, elde en az “asgari işlem birimi” miktarınca katılma payı bulunması gerekmektedir.
Borsa Yatırım Fonu’nun Avantajları
Borsa yatırım fonlarını diğer yatırım fonlarından ayıran ve ona likidite bağlamında avantaj sağlayan en önemli fark, borsa yatırım fonlarının tıpkı hisse senetleri gibi Borsa İstanbul’un işlem saatleri içerisinde herhangi bir yatırım kuruluşu üzerinden alınıp satılabiliyor oluşudur. Diğer yandan, hisse senetlerinde olduğu gibi, borsa yatırım fonlarında da açığa satış imkânı sayesinde kısa pozisyon alabilme ya da kredili işlem yapabilme mümkündür.
Bu açıdan borsa yatırım fonlarının, hisse senetlerinin yüksek likidite ve kolaylıkla alınıp satılabilme özelliği ile yatırım fonlarının riski dağıtma ve yatırım yapılmak istenilen piyasanın doğrudan genel performansından faydalanabilme gibi ayrı ayrı avantajları bünyesinde topladığı söylenebilir.
Ayrıca borsa yatırım fonlarının avantaj sayılabilecek bir diğer farklı özelliği ise, yatırımcının talebi doğrultusunda “fon katılma payları”nın, fonun içindeki hisse senetleriyle değiştirilmesine de imkân tanımasıdır. Buna “katılma paylarının geri alınması” denir. Söz konusu bu işlem, yetkilendirilmiş katılımcı aracılığı ile asgari işlem birimi veya katlarına tekabül eden miktarda katılma paylarının portföy saklayıcısına iadesi karşılığında söz konusu katılma paylarına karşılık gelen varlıkların veya nakdin teslim alınması sürecidir.
Fon katılma paylarının geri alınması sürecine ilişkin ayrıntılı esaslar, yetkilendirilmiş katılımcı, kurucu ve portföy saklayıcısı arasında imzalanan sözleşme ile belirlenir ve bu esaslara fon içtüzüğünde ve fon izahnamesinde yer verilir.
Son olarak borsa yatırım fonlarının yönetilmesi, diğer yatırım fonlarına göre daha kolay olması sebebiyle, borsa yatırım fonlarının yönetim ücreti de diğer fonlara göre genelde daha düşüktür.
Borsa Yatırım Fonlarında Gösterge Fiyat Nedir?
Herhangi bir borsa yatırım fonunun portföyünde bulunan varlıkların piyasa değerlerinin ve alacaklarının toplanarak bulunan bu değerden fonun borçları düşülmek suretiyle hesaplanan değere, yatırım fonunun net aktif değeri denilmektedir. Söz konusu bu net aktif değer, dolaşımdaki katılma paylarının sayısına bölündüğünde ise, birim fon değerine (katılma payı) ulaşılır ve işte bu değer, borsa yatırım fonu için gösterge fiyat niteliği taşır.
Ancak borsa yatırım fonları, borsada hisse senetleri gibi alınıp satılabildiği için, borsa yatırım fonlarının fiyatı, borsadaki arz ve talep koşullarından etkilenmektedir. Diğer bir ifadeyle, bu noktada fonun değeriyle, fonun fiyatı arasında bir kavram ayrılığı söz konusudur.
Bu sebeple, borsa yatırım fonu işlemi yapılırken gerek yatırımcılara referans olması gerekse şeffaflık ilkesi dolayısıyla, borsa yatırım fonunun net aktif değeri, gün içinde belirli periyotlarla hesaplanarak gösterge fiyat niteliğinde yatırımcıların takibine sunulur.
Borsa Yatırım Fonları Nasıl Yönetilir?
Her borsa yatırım fonunun temel yönetim stratejisi, takip edilen endeksin performansını maksimum seviyede yatırımcılara yansıtmak üzerine kuruludur. Bunun ölçümü, takip farkı ve takip hatasının hesaplanması yoluyla yapılır. Borsa yatırım fonunun kurucusu; her ayın sonu itibarıyla, takip eden ayın ilk iş gününde açıklanmak üzere, son bir yıllık dönem için hesaplanan takip farkı ve takip hatasının önemli ölçüde artması durumunda farkın gerekçelerini KAP’ta duyurmak durumundadır.
Borsa yatırım fonlarının, takip edilen endeksin performansıyla yüksek düzeyde korale hareketinin sağlayabilmesi için, şüphesiz büyük ölçüde söz konusu endeks kompozisyonunu yansıtır bir portföy oluşturması gerekmektedir. Bu bakımdan, bu noktadaki gereklilik, SPK’nin ilgili tebliği ile asgari bir şarta bağlanmıştır. Buna göre, bir borsa yatırım fonunun,
- Fon toplam değerinin en az %80’ini devamlı olarak sadece takip edilen endeks kapsamındaki varlıklara,
- Fon toplam değerinin en az %80’ini devamlı olarak takip edilen endeksi takip eden ve yabancı borsalarda işlem gören borsa yatırım fonlarının katılma paylarına,
- Takip edilen endeks kapsamında yatırım yapılması zorunlu olmayan varlıklara yatırım yapmak suretiyle endeksi takip etmesi mümkündür.
Borsa Yatırım Fonu Alırken Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
Klasik yatırım fonlarında, fonun esas aldığı benchmark’a (kıyaslama unsuru) ve aynı türdeki diğer fonlara göre rölatif performansı, getirisinin riskliliği ile oranı ve yönetim ücreti gibi faktörler, fon seçiminde bakılması gereken önemli ölçütlerdir. Buna göre bir yatırım fonu düşük maliyetli bir yönetim ücreti ile benchmark’ına ve türdeşlerine göre iyi bir getiriyi makul bir oynaklıkla yatırımcılarına ne denli sunabilmişse, söz konusu yatırım fonu yatırımcılar nezdinde o denli cazip görülecektir.
Ancak borsa yatırım fonlarında başarı kıstası, klasik yatırım fonlarından farklı olarak takip edilen endeksi yenmek değildir. Diğer bir deyişle bir borsa yatırım fonu için, baz alınan endeksten daha iyi bir performans ortaya koymayı başarı kıstası olarak düşünmemek gerekir. Zira borsa yatırım fonlarında asıl önemli olan, baz alınan endeksin performansının olabildiğince yüksek bir korelasyonla yatırımcıya yansıtılabilmesidir. Bu bakımdan, bir borsa yatırım fonunun takip farkı ve takip hatasının geçmişte minimum seviyede gerçekleşmiş olması, ilgili yatırım fonunun başarısı için asıl temel gösterge olarak değerlendirilebilir.
Ayrıca borsa yatırım fonu alırken, daha önce de sözü edildiği gibi yatırım fonlarının piyasa fiyatı ile değeri arasında oluşabilecek olası açılmaları önleyebilecek ve ayrıca alım-satım makasını da asgari düzeyde tutabilecek bir piyasa yapıcısının olup olmadığına bakılması da yararlı olacaktır.
GCM Yatırım Farkıyla, Borsa İstanbul’da Yatırım Yapın
Geleceğinizin inşasına bugünden başlayın ve yarınlarınıza yatırımı ertelemeyin.
Öyleyse şimdi siz de GCM Yatırım’da kendiniz için bir Yatırım Hesabı başvurusu yapın ve tasarruflarınızı Borsa İstanbul’da değerlendirin.
Üstelik borsa hesabınız açılana kadar, dilerseniz GCM Yatırım’ın sunduğu eşsiz ayrıcalıktan siz de faydalanabilir ve kullanımı tamamen ücretsiz olan “Demo Hisse Hesabı” ile 100.000 TL sanal parayla hiç risk almadan Borsa İstanbul’da yatırım yapmanın deneyimini yaşayabilirsiniz.
GCM Yatırım ile Borsa Yatırımı Yapmak İçin Ücretsiz Demo Hesabınızı Şimdi Oluşturun
