Sorularla Viop

Takas, fiziki teslimat işlemlerinde T+2 olarak uygulanır.

Kullanım Fiyatları İşlem sisteminde oluşturulan pay senedi opsiyon sözleşmelerinin kullanım fiyatları aşağıdaki tabloya göre belirlenir.

Pay senedine yatırım ile pay senedi opsiyon sözleşmesine yatırım arasında şu farklar vardır;

• Pay senedine yatırım yapan kişi aşağıdaki haklara sahip olurken pay senedi opsiyon sözleşmesi sahibi sadece pay senedi alma veya satma hakkını sahip olur.

*Kâr payı hakkı

* Yeni pay alma hakkı (rüçhan hakkı)

*Şirket yönetimine katılma hakkı

*Oy hakkı ve bilgi alma hakkı gibi haklardan faydalanamaz.

*Tasfiye bakiyesine katılma hakkı

• Opsiyon sözleşmelerinde belirli bir vade vardır. Pay senedinde ise vade yoktur.
• Pay senetleri sınırlı bir miktarda, opsiyon sözleşmeleri ise arz ve talebe bağlı olarak sonsuz sayıda ihraç edilebilir.
• Pay piyasasında kaldıraç etkisi yokken pay piyasası opsiyon sözleşmelerinde kaldıraç etkisi mevcuttur.

Baz fiyat, günlük fiyat değişim limitlerinin hesaplanmasında kullanılan ve sözleşmenin işleme açıldığı gün Uzlaşma Fiyatı Komitesi tarafından belirlenen fiyat, diğer işlem günleri için ise bir önceki günün uzlaşma fiyatıdır.

Günlük fiyat değişim limiti, her bir sözleşme için belirlenen baz fiyatın belirli bir oranı kadar olabilmektedir. Bu oran sözleşme unsurlarında Borsa tarafından belirlenir. Bu yöntemle hesaplanan alt veya üst limitin fiyat adımına tekabül etmemesi halinde üst limit bir üst fiyat adımına, alt limit ise bir alt fiyat adımına yuvarlanır.

Finans piyasaları, bilginin, teknolojinin, hızın en yüksek kullanıldığı piyasalardır. Bu piyasalarda güçlü mali yapı, gelişmiş ve güçlü alt yapı teknolojileri, alanında profesyonel uzman desteği çok önemlidir. Seçilecek olan kurumun hizmet kalitesi ile birlikte yerel piyasalar kadar dünya piyasalarda bilgiye dayalı tecrübesi ve sektördeki konumu göz ardı edilmemelidir. GCM Menkul, sektörün lisanslı, ödüllü ve lider kurumları arasındadır.

VİOP’ta işlemler emirlerin iletilmesi ve eşleşmesi için aracı kurum tarafından sunulan VİOP ekranı üzerinden elektronik ortamda iletiliyor. Yatırım aracı kurum platformu üzerinde alım-satım işlemi yönünde emir veriyor. Emirde kaç adet sözleşme, fiyat, emir türü ve süresi gibi bilgileri platformdan giriyor ve burada emirler diğer yatırımcıların emirleriyle eşleşiyor. Bu arada emrin gerçekleşmesi için yatırımcının hesabındaki teminatının yeterli olması gerekiyor.

VİOP’ta vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde alım-satım işlemleri yapan yatırımcılardan komisyon alınmaktadır. Komisyon ücretleri kurumdan kuruma değişmekle birlikte işlem hacmi miktarına göre de kademeli olarak da uygulanabilmektedir.

Hisse senetlerine dayalı sözleşmelerde seans saatleri 9:30-18:10 arasındadır. Diğer sözleşmelerde ise seans saatleri 9:30-18:15 arasındadır.

Yarım işgünlerinde ise hisse senetlerine dayalı sözleşmelerde seans saatleri 9:30-12:40 arasındadır. Diğer sözleşmelerde de seans saatleri 9:30-12:45 arasındadır.

VİOP’ta yatırımcı istediği vadeli işlem sözleşmesinde ve opsiyonda işlem yapabilir.

Vadeli işlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP), diğer piyasalara göre ilave birçok avantaja sahiptir. Spot borsalarda olmayan kaldıraç unsuru, çift yönlü işlem özelliği, hedge imkanı, vergi avantajı, karşı taraf riskinden korunma, teminatların nemalanması gibi.

VİOP’un yatırımcıya sağladığı avantajları kısaca açarsak;

Fiyatların düşüşüne yatırım imkanı: Spot piyasalarda açığa satış olarak bilinen satım (short- kısa) pozisyonu fiyatların düşüşüne yatırım imkanı sağlamaktadır.

Teminatların nemalandırılması: VİOP müşteri hesaplarında bulunan teminatlar günlük olarak faiz getirisi elde ederler.

Risk yönetimi (hedge): Yatırımcı spot piyasadaki varlıklarının değer kaybetme riskine karşı vadeli piyasalarda ters yönde pozisyon alarak risk yönetimi yapabilir.

Kaldıraçlı işlem özelliği: VİOP’ta daha düşük teminatlarla daha yüksek hacimli işlem yapma imkanı mevcuttur. Ancak yatırımcı kaldıraç etkisinin sunduğu getiri fırsatı kadar kayıp riski de sunduğunu göz ardı etmemelidir.

Vergi avantajı: VİOP’ta hisse senedi veya hisse senedi endekslerine dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinden elde edilen kazançlar %0 stopaja tabidir.

Karşı taraf riski: VİOP'ta işlemler takas kurumunun (Takasbank) garantisi altındadır.

Tüm borsalarda olduğu gibi yatırımcı VİOP’ta işlem yaparken fiyat değişim riskini almaktadır.

VİOP’ta teminattan daha fazla miktarla yatırım imkanı sunan kaldıraç özelliğinin yatırımcıya sunduğu gelir fırsatı kadar aynı oran da risk içerdiği unutulmamalıdır.

VİOP’ta yatırım yapmak isteyen yatırımcı profilleri üç başlık altında değerlendirebilir.

-Riskten korunmak isteyenler (Hedger)

-Fiyat hareketlerinden faydalanmak isteyenler (Spekülatör)

-Farklı piyasalardaki fiyat farklılıklarından faydalanmak isteyenler (arbitrajcılar)

Kaldıraç, yatırımcının teminatının üstünde yatırım yapabilmesine olanak sağlayan bir sistemdir. Yatırımcı kaldıraç oranı katı kadar başlangıç teminatın üstünde pozisyon açabilir.

VİOP’ta kaldıraç oranları üründen ürüne değişmekle birlikte genelde 10 ile 20 arasındadır.

Yatırılan başlangıç teminatının piyasa dalgalanmaları ile sürdürme teminatının altına düşmesi durumunda, kalan teminatın başlangıç teminatı seviyesine tamamlanması çağrısına teminat tamamlama çağrısı (marjin call) denir.

Piyasadaki günlük fiyat değişimleri karşısında güncellenen teminat tutarının koruması gereken asgari düzeydir. Sürdürme teminatı, yeni mevzuata göre gereken teminatın %100’dür.

Pozisyon büyüklüğü VİOP’ta yatırım yapılan sözleşmenin büyüklüğüdür. Her kontrat için ayrı pozisyon büyüklüğü ayrı ayrı hesaplanmaktadır. Pozisyon büyüklüğü piyasadaki fiyat hareketinden etkilenmekte ve her fiyat hareketinde değişmektedir. Pozisyon büyülüğü aynı zamanda yatırımcının karı ya da zararını üstlendiği miktardır.

VİOP’ta Endeks 30 kontratında işlem yapıldığını farz edelim. Pozisyon büyüklüğü 10 bin TL olsun. Borsanın belirlediği başlangıç teminatı da aynı sözleşmede 1000 TL olsun. Kaldıraç oranının ise 10:1 olduğunu varsayalım. Bu durumda yatırımcı başlangıç teminatının on katına kadar işlem yapabilecektir.

Yatırımcı Endeks 30 sözleşmesinde, kaldıraç kullanarak 1000*10= 10.000 TL pozisyon büyüklüğünde işlem yapabilmektedir. Eğer yatırımcı kaldıraç kullanmazsa aynı pozisyon büyüklüğü için 10.000 TL teminat yatırması gerekecektir.

VİOP’ta işlem yapmak için bilgisayar, akıllı cep telefonları, tablet ve bilgisayarlardan internet bağlantısı ile online ve anlık olarak GCM VİOP İşlem Platformu'ndan alım ve satım işlemi gerçekleştirebilirsiniz. Aynı zamanda GCM VİOP’un üstün müşteri memnuniyeti odaklı çalışan uzmanlarına da telefonla emirlerini iletebilirsiniz.

VİOP’ta en çok tercih edilen ürünlerin başında endeks kontratları, döviz ve altın sözleşmeleri geliyor. Hisse senedi ve emtia sözleşmelerine ilgi ise daha az.

VİOP’ta işlem gören vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri 2 ay vadeli ürünlerdir. VİOP’ta sözleşmeler en yakın vadeden başlayarak aynı ürünün üç dönemi işlem görür. Sözleşmenin vadesi kontratın kodunda yazar. Diğer taraftan yatırımcı, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde işlem yaparken vade bitimini beklemek zorunda değildir. Eğer yatırımcı vade bitiminden önce pozisyonu ters pozisyonla kapamamışsa sözleşmeler vade bitiminde o günkü uzlaşma fiyatı üzerinden otomatik olarak kapatılır. Yatırımcı pozisyon kapandıktan sonra teminatını geri çekebilir.

Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde uzlaşma fiyatı; kapanış seansından 10 dakika önceki işlemlerin ağırlıklı ortalama fiyatıdır. Eğer on dakika içinde 10’dan az işlem olmuşsa son 10 işlemin ağırlıklı ortalama fiyatı kullanılır. Seans içinde 10 işlem olmamışsa tüm işlemlerin ağırlıklı ortalaması uzlaşma fiyatını oluşturmaktadır. Uzlaşma fiyatı pozisyonların güncellenmesi, kar ve zararın hesaplanması ve teminat eksikliği oluşuyor ise teminat tamamlanması amacıyla kullanılır.

Vadeli işlem sözleşmeleri ve opsiyonlar gibi türev ürünlere dayanak oluşturan, sürekliliği ve değeri olan varlıklardır. Dayanak varlıklar hisse senetleri, fonlar, faiz, döviz, kıymetli madenler, zirai ürünler, ekonomik göstergeler, endeksler, hizmet ya da varlıklar olabilir.

Türev ürünlerin fiyatları dayanak varlıklar üzerinden belirlenir.  Mesela BIST 30 sözleşmesinde dayanak varlık Borsa İstanbul Pay Piyasasında işlem gören en yüksek hacimli 30 hisseden oluşur. Ya da buğday vadeli işlem sözleşmesinde dayanak varlık buğdaydır.

Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde işlem yapan yatırımcının sözleşmeye konu olan ürünü sözleşmede yazan unsurlara göre fiziken teslim almasıdır.

VİOP’ta fiyatlar diğer piyasalarda olduğu gibi arz ve talep dengesine göre oluşur.

VİOP’ta işlem gören vadeli ürünlerin fiyatı finansal fiyatı, sigortalama ve depolama fiyatını içeren taşıma maliyetini içermektedir. Bir aylık bir sözleşmenin taşıma maliyeti ile iki aylık bir sözleşmenin taşıma maliyeti aynı değildir. Dolayısıyla vade uzadıkça taşıma maliyeti de artar.

VİOP’ta teminatlar için nakit ve nakit olmayan teminatlar olmak üzere iki tanımlama yapılmaktadır. GCM Menkul Kıymetler A.Ş. sadece nakit teminat kabul etmektedir.

VİOP’ta emir çeşitliliği diğer piyasalar kadar zengindir. Alım veya satım emri verirken limitli ve piyasa emri olmak üzere iki yöntem uygulanır. BU yöntemler için ise dört emir tipinden biri seçilebilmektedir. VİOP’taki emir çeşitleri ise şunlardır: Kalanı pasife yaz (KPY), gerçekleşmezse iptal et (GİE), kalanı iptal et (KİE), şarta bağlı emir (SAR). GCM Menkul Kıymetler A.Ş müşterileri şuan için  sadece  Kalanı pasife yaz (KPY) ve de kalanı iptal et (KİE) emir çeştlerini kullanabileceklerdir. Önümüzdeki süreçte yukarıda adı geçen diğer emir çeşitleri de eklenecektir.

VİOP’ta alım ve satım emri verirken emirlerin geçerlilik süresi için yatırımcının 4 seçenek kullanma imkanı vardır;

-Günlük Emir (GUN) = Aynı gün içinde geçerli emir.

-İptale Kadar Geçerli Emir (İKG) = İptal edilene kadar geçerli emir.

-Tarihli Emir (TAR) = Belirli bir tarihe kadar geçerli emir

Not: “İptale kadar geçerli” ve “tarihli” sürelerinin seçilmesi durumunda, günlük fiyat hareket limitlerinin dışında emir girilebilir.

Şarta bağlı emir (SAR), sisteme tanımlanan fiyat ve miktardan gerçekleşmesi amacıyla verilen emir tipidir. Şarta bağlı emir, yatırımcının tanımladığı fiyat piyasada oluştuğunda aktif olur ve gerçekleşir. Piyasada şarta bağlı emir fiyatı oluşmaz ise emir aktif olmaz. Şarta bağlı emir yatırımcının piyasayı takip edemediği ya da zaman ve fiyat önceliği kazanmak istediği durumlarda avantaj sağlamak amacıyla verilir.

Yatırımcının vade sonunu beklemeden açmış olduğu pozisyonu ters pozisyonla kapaması anlamına gelmektedir. Yatırımcının alım pozisyonuna sahipse pozisyonunu kapamak için aynı sözleşmede satım pozisyonu açmasıdır. Eğer satım pozisyonuna sahip ise bu sefer ters işlemle kapamak için alım pozisyonu açmalıdır.

Opsiyon sözleşmesi, Belirli bir tarih, miktar ve fiyattan (opsiyon primi) karşılığında bugünden belirlenen kullanım fiyatı üzerinden opsiyona dayanak teşkil eden bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi satın alma veya satma hakkı tanıyan, satıcıya da alıcının bu sözleşmeden doğan hakkını kullanması durumunda sözleşmeye dayanak teşkil eden malı, kıymeti, veya finansal göstergeyi satma veya alma yükümlülüğü getiren sözleşmedir.

Alım opsiyonu, opsiyonu alan tarafa (uzun pozisyon sahibine) belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, malı, kıymetli madeni, sermaye piyasası aracını ve dövizi alma hakkı veren; opsiyonu satan tarafı (kısa pozisyon sahibini) ise alıcının talebi halinde satmaya yükümlü kılan sözleşmeyi, ifade eder.

Satım opsiyonu, opsiyonu alan tarafa belirli bir vadede, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, malı, kıymetli madeni, dövizi ve sermaye piyasası aracını satma hakkı veren satan tarafı opsiyon alıcısının talebi halinde almakla yükümlü kılan sözleşmeyi ifade eder.

Opsiyon işlemlerinde ödenen veya alınan prim tutarı, işlem gerçekleştiği anda hesabın toplam kâr/zararına etki eder. İlgili hesap net opsiyon primi alacaklı ise, bu tutar portföydeki diğer pozisyonlar veya alınacak yeni pozisyonlar için kullanılabilir.

Opsiyon sözleşmelerinde uzlaşma, nakdi olarak ya da fiziki teslimatla yapılabilir. Nakdi uzlaşmalı opsiyon sözleşmeleri için opsiyon kullanımından dolayı oluşan kâr/zarar ilgili hesaplara kullanım kâr/zararı olarak yansıtılır. Fiziki teslimat seçeneğinde ise kâr/zararı hesaplanmaz.

Avrupa tipi opsiyonlarda opsiyon alıcısı taraf opsiyondan doğan haklarını vade bitim tarihinde borsa tarafından belirlenen zaman diliminde kullanabilir. Bu tarihten önce kullanamaz.

Amerikan tipi opsiyonlarda opsiyon alıcısı taraf opsiyondan doğan hakkını alım yaptığı tarih itibari ile vade bitimine kadar kullanabilir.

VİOP’ta işlem yapan kurumsal ve bireysel yatırımcıların teminatları müşteri nam ve hesabına Takasbank bünyesinde saklanmaktadır.

• BIST 30: Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık (en yakın üç sözleşme + Aralık)
• Döviz (TL/Dolar; TL/Euro): Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık (en yakın üç sözleşme + Aralık)
• EUR/USD: Mart, Haziran, Eylül, Aralık (en yakın iki sözleşme + Aralık)
• Altın ve Dolar/Ons Altın: Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim, Aralık (en yakın üç sözleşme)
• Buğday: Mart, Mayıs, Temmuz, Eylül, Aralık (en yakın 2 sözleşme)
• Pamuk: Mart, Mayıs, Temmuz, Ekim, Aralık (en yakın 2 sözleşme)
• Pay vadeli işlem sözleşmeleri: Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık (en yakın üç sözleşme + Aralık)
• Baz Yük Elektrik: Yılın bütün ayları (Aynı anda içinde bulunulan ay ve bu aya en yakın üç vade olmak üzere toplam 4 vade ayına ait sözleşmeler işlem görür.)

Türev piyasa, anlaşmanın bugünden yapıldığı, yükümlülüklerin gelecek vadede yerine getirildiği ve değeri başka bir finansal varlığın veya malın değerine direkt bağlı olduğu hisse senedi, döviz, tahvil, bono, emtia gibi finansal ürünlerin işlem gördüğü piyasalara denir. Vadeli işlem ve opsiyon piyasaları türev piyasalardır.

Vadeli işlem sözleşmelerinin ve opsiyonların işlem gördüğü VİOP piyasasının fonksiyonu risk yönetimi ve gelecekle ilgili fiyat oluşumunun sağlanmasıdır.

Risk oranı, [Toplam Teminat +/- Geçici Kar Zarar] tutarının sürdürme teminata oranıdır. Bu oran %100’den küçük ise hesap “riskli” duruma düşer. Hesap, teminat yatırarak ve/veya bulunması gereken teminat tutarını azaltıcı işlem yaparak riskli durumdan çıkabilir. Riskli duruma giren hesabın tüm pasif emirleri otomatik olarak iptal edilir. Riskli hesaplar için teminat yatırılabilir ancak teminat çekilemez.

VİOP hesabındaki açık pozisyonlara bağlı olarak tutulan teminat tutarının üzerindeki nakit tutarlar pozisyon kapatmadan da çekilebilir, gün içi oluşan karlar ise ertesi gün çekilebilir.

Yatırımcının aynı sözleşmenin farklı vadelerinden birinde uzun, diğerinde kısa pozisyon alması ile ortaya çıkan pozisyona yayılma pozisyonu ya da stratejisi denir. Herhangi bir sözleşmede uzun (kısa) pozisyona sahip bir müşterinin, aynı sözleşme için kısa (uzun) pozisyon alması halinde tekrar teminat yatırmasına gerek yoktur.

Komisyon ücreti ise aracı kurumdan aracı kuruma göre değişmektedir.

Emir Geçerlilik Süreleri

Sisteme gönderilecek emirlerde aşağıda belirtilen emir geçerlilik sürelerinden birinin seçilmesi zorunludur.

Günlük Emir(GUN)

Emir, girildiği günde geçerlidir. Gün sonuna kadar eşleşmezse işlem sistemi tarafından otomatik olarak iptal edilir.

İptale Kadar Geçerli (IKG)

Emir, girildiği seanstan itibaren iptal edilene kadar geçerlidir. Bu emir süresi seçildiğinde, emrin iptal edilmediği ve eşleşmediği durumda, emir sözleşmenin vade sonuna kadar geçerli olur ve vade sonunda işlem sistemi tarafından otomatik olarak iptal edilir.

Tarihli Emir(TAR)

Emir, işlem sistemine girilirken belirtilen tarihe kadar geçerlidir. Belirtilen tarihe kadar eşleşmezse ya da iptal edilmezse, bu tarihte gün sonunda işlem sistemi tarafından otomatik olarak iptal edilir. İşlem sisteminde, sözleşmenin vade sonundan daha ileri bir tarih girilmesine izin verilmez.

Gerçekleşmezse İptal Et(GIE)

Girildiği anda, pasifte karşı tarafta bekleyen emirlerin durumuna göre emrin tamamının gerçekleşmesi, aksi takdirde tamamının iptal edilmesi için kullanılan emir türüdür.

Kalanı İptal Et(KIE)

Girildiği anda, pasifte karşı tarafta bekleyen emirlerin durumuna göre emrin tamamının veya bir kısmının gerçekleşmesi, aksi takdirde gerçekleşmeyen kısmının iptal edilmesi için kullanılan emir türüdür.

Seans bitimini takiben işlem gününe ait uzlaşma fiyatları ilan edilir.

Serbest teminatın çekilmesinde genellikle en geç 14.30’da talimat verilmesi istenmekle birlikte talimat verme saati kurumdan kuruma değişmektedir.

Örnek:

USD /TL sözleşmesi için:

Başlangıç Teminatı: 370 TL olsun, sürdürme teminatı 370 TL’dir. Pozisyon 11 TL zarar etti ve teminat 359 TL’ye düştü diyelim. Hesapta serbest naktin olmadığını farz edelim bu durumda kurum tarafından müşteriye 370-359=11 TL’yi tamamlaması için Teminat Tamamlama Çağrısı yapılacaktır.

Teminat tamamlama çağrısı alan yatırımcının bir sonraki iş günü saat 13:30’ a kadar hesabındaki açık pozisyonları için gerekli teminatı tamamlaması gerekmektedir.

Açık pozisyon sayısı, uzun veya kısa pozisyon sayısının ayrı ayrı toplamlarına eşittir.

Ana pazarda işlem gören vadeli işlem sözleşmeleri aşağıdaki gibi olup sözleşmelerle ilgili detaylara ve tüm özelliklere Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) İşleyiş Esasları Genelgesinden ulaşabilirsiniz.

• Pay Vadeli İşlem Sözleşmeleri (GARAN, ISCTR, AKBNK, VAKBN, YKBNK, THYAO, EREGL, SAHOL, TCELL, TUPRS, ARCLK, EKGYO, KRDMD, KCHOL, PGSUS, PETKM, TOASO, TTKOM,HALKB, SISE)
• Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri (BIST 30 Endeks)
• Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri(Dolar/TL, Euro/TL, Euro/Dolar)
• Kıymetli Madenler Vadeli İşlem Sözleşmeleri (Altın, Dolar/Ons)
• Emtia Vadeli İşlem Sözleşmeleri (Ege Pamuk, Anadolu Kırmızı Buğday, Makarnalık Buğday)
• Enerji Vadeli İşlem Sözleşmeleri (Elektrik)
• Yurtdışı Endeksi Vadeli İşlem Sözleşmeleri (SASX 10 Endeksi)
• Metal Vadeli İşlem Sözleşmeleri (Çelik Hurda)
• Borsa Yatırım Fonu Vadeli İşlem Sözleşmeleri (FBIST BYF)
• Gecelik Repo Vadeli İşlem Sözleşmeleri (Aylık Gecelik Repo Oranı, Üç Aylık Gecelik Repo Oranı)

Ana pazarda işlem gören opsiyon sözleşmeleri aşağıdaki gibi olup sözleşmelerle ilgili detaylara ve tüm özelliklere Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP) İşleyiş Esasları Genelgesinden ulaşabilirsiniz.

• Pay Opsiyon Sözleşmeleri
• Endeks Opsiyon Sözleşmeleri
• Dolar TL Opsiyon Sözleşmeleri
• Mini Endeks Opsiyon Sözleşmeleri

Sözleşmeye ait kod; sözleşme türü, dayanak varlık kodu, mini sözleşme bilgisi kodu, vade tarihi, sözleşme büyüklüğünün standart olup olmadığı ve bilgisini içerir.

Bir ürünü belli bir vadede veya belli bir vadeye kadar alma veya satma hakkı veren vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde alım veya satımda uygulanacak fiyattır.

Dayanak varlıktaki 1 TL'lik değişime karşılık opsiyon fiyatındaki dönüşüm oranına göre düzeltilmiş değersel değişimi gösterilmesine Delta denir. Delta satım opsiyonlarında ve alım opsiyonlarında farklı farklı uygulanır. Satım opsiyonlarında 0 ile -1 arasındaki değerle, alım opsiyonlarında ise 0 ile +1 arasındaki değerle gösterilir.

Sicil bazında pozisyon limiti, aynı dayanak varlığa bağlı tüm sözleşmeler için bir sicile bağlı tüm hesaplarda alınabilecek aynı yönlü pozisyonların karşılık gelebileceği azami dayanak varlık sayısıdır.

Dayanak varlığın işlem gördüğü spot piyasa fiyatı ile vadeli piyasa fiyatı arasındaki farka baz denir. Baz fiyat riski ise dayanak varlığın işlem gördüğü spot piyasadaki cari fiyatlarla vadeli piyasadaki fiyatların birbirine yakın ya da aynı seyretmesidir.

Asli değerli opsiyonlar karda olan yani opsiyonun içsel değerinin sıfırdan büyük olduğu opsiyonlardır. Alım ve satım opsiyonları için ise karlılık durumu farklı şartlarda oluşur.

Dayanak varlığın cari fiyatı, alım opsiyonlarında kullanım fiyatının üzerinde, satım opsiyonlarında ise altındadır. Yani Satım opsiyonlarında ise asli değerli opsiyon; kullanım fiyatının dayanak varlık fiyatından yüksek olduğu durumdur.

Asli Değersiz Opsiyonlarda ise kar ve opsiyonun içsel değeri yoktur. Asli değersiz opsiyon tanımı alım ve satım opsiyonları için farklı durumları ifade eder. Alım opsiyonlarında vade sonu itibariyle alım opsiyon sözleşmesinin kullanım fiyatının dayanak varlıktan yüksek olması durumunda asli değersiz opsiyon oluşmaktadır. Satım opsiyonlarında ise satım opsiyonu sözleşmesinin dayanak varlık fiyatından düşük olması durumudur.

Vadeli işlem sözleşmeleri de opsiyon sözleşmeleri de türev ürünlerdir. Dayanak varlık üzerinde dizayn edilen bu ürünler yatırımcıya belirli bir vadede belirli bir fiyattan belirli bir malı alma veya satma hakkı verir. Her iki sözleşme türü de riskten korunmak amacıyla kullanılabilir. Aralarındaki temel farklılık şudur: Vadeli işlem sözleşmeleriyle pozisyon aldığınızda bir yükümlülük üstlenmiş, opsiyon sözleşmesi satın aldığınızda bir hak satın almış ve opsiyon sözleşmesi sattığınızda opsiyonu alanın istemesi halinde yerine getirmeniz gereken bir yükümlülük üstlenmiş olursunuz.

Piyasada işlem görecek sözleşmelerin unsurları ve işlem kodları Borsa tarafından belirlenerek ilan edilmektedir. Vadeli İşlem Sözleşme Kodu Örneği: F_ISCTR0617S0

Opsiyon İşlemleri Sözleşme Kodu Örneği: O_XU030ME0417P96.000S0