Elektrikli Araç Piyasasında Rekabet ve Finansal Performans: Tesla, Rivian ve Fisker Karşılaştırması
Elektrikli araç piyasasında hem teşvik politikalarının ortadan kalkması hem de rekabetin artması, bazı şirketler üzerinde baskı unsuru olarak izleniyor. Diğer yandan küresel çapta faizlerin artmasıyla birlikte borçlanma maliyetlerinin son 20 – 25 yıllık dönemin en yüksek düzeylerinde bulunması, bu baskıyı daha da artırıyor.
Pazar araştırma şirketi Rho Motion, küresel elektrikli araç satışlarının Ocak ayında bir önceki yıla göre %69 arttığını, ancak Aralık ayına göre %26 düşüş gösterdiğini belirtti. Bu durumun Almanya ve Fransa'daki sübvansiyon kesintileri ve Çin'deki mevsimsel olarak zayıf satışların yansıması olduğunu ifade etti.
Tamamen elektrikli otomobillerin ve şarj edilebilir hibrit araçların satışları, Ocak 2024'te 1,1 milyona ulaşarak geçtiğimiz yıldaki 660 bin adete göre etkili şekilde yükseldi. Ek olarak, tüketicilerin elektrikli araçların fiyatlarının yüksek olması ve şarj altyapısı zorluklarından nedeniyle, hibrit araçlara yöneldiği belirtiliyor.
Bu dönemde bazı şirketler rekabet avantajlarının etkisiyle satış performanslarını artırırken; bazıları ise dezavantajlarının etkisiyle satış performansında ciddi olumsuzluklar yaşadı. Aşağıdaki kısımda seçtiğimiz üç şirkete ait özet görünümü paylaşıyoruz.
Fisker
Fisker, 2023'ün 4. çeyreğine göre toplam gelirinin 200,1 milyon dolar olduğunu bildirdi. Şirketin satış gelirleri, 2023'ün üçüncü çeyreğine göre 128,3 milyon dolar artış kaydetti.
Fisker bu gelir artışına rağmen, 2023'ün son çeyreğinde net zarar elde eden bir performans sergiledi. Şirketin brüt kar marjı -%35 oldu.
Fisker Ocean üretimi 2023'ün 4. çeyreğinde 4.789 adet olurken, teslim edilen araç sayısı ise 3.818 oldu. 2023 yılının tamamında 10.193 adet Fisker Ocean üretildi ve 4.929 araç teslim edildi.
Tesla
Tesla, 2023 dördüncü çeyreğinde yaklaşık 495.000 araç ürettiklerini ve 484.000'in üzerinde aracın teslimatını gerçekleştirdiklerini duyurdu. Şirket, 2023 yılında araç teslimatları yıllık %38 artışla 1,81 milyona, üretim ise yıllık %35 artışla 1,85 milyona ulaştığını belirtti.
Tesla toplam gelirinin bir önceki yıla göre %3 arttığını duyurdu. Çeyrek faaliyet marjı, bir önceki çeyreğin %16'lık rakamından düşerek %8,2 olarak gerçekleşti ve önceki çeyreğe göre %7,6'nın biraz üzerinde kaydedildi.
Otomobil gelirindeki yetersiz büyüme, kısmen yılın ikinci yarısında dünya çapında yapılan sert fiyat indirimlerinin ardından ortalama satış fiyatının düşmesinden kaynaklandığı belirtiliyor.
Rivian
2023'ün dördüncü çeyreğinde Rivian’ın toplam geliri, 13.972 aracın teslimatıyla 1,315 milyar dolar oldu. 31 Aralık 2023 yılsonu itibarıyla toplam gelir, 50.122 adet araç teslimatıyla desteklenen 4,434 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti.
Brüt kar, 2023'ün dördüncü çeyreğinde 606 milyon Dolar zarar olarak gerçekleşti. Bu durum, 2022'nin aynı çeyreğindeki 1 milyar Dolar zarara göre iyileşmeye işaret ediyor. Rivian, 2023 mali yılı için 2,030 milyar Dolar brüt zarar elde etti. Bu durum 2022 yılında 3,123 milyar Dolar düzeyindeydi.
Özet olarak yukarıdaki tabloda 2023 yılı son çeyreğinde; Rivian ve Tesla’nın çeyreklik bazda gelirlerini artırdığından söz edilebilir. Fisker’ın ise gelirlerinde çeyreklik bazda artış kaydetmesine rağmen, bu artışın istikrarsız bir şekilde gerçekleştiği ve yıllık bazda (2022 Q4’e göre) gelir artışında azalma olduğu gözlemlenebilir.
Bu gelişmeler sonrasında aşağıdaki özet tablo karşımıza çıkıyor.
Görüldüğü üzere, Fisker ve Rivian’ın FAVÖK’te zarar elde eden bir performans sergilerken, Tesla 13,56 milyar Dolar düzeyinde FAVÖK kaydettiği görülüyor.
Diğer yandan Tesla, Fiyat / Satışlar (F/S) rasyosunda diğer 2 şirkete göre pahalı halde olduğu ifade edilebilir. Rivian ise 2023 yılı ikinci çeyreğinden itibaren satışlarını artırsa da Tesla’ya göre ucuz konumda bulunuyor. Fisker’ın ise oldukça düşük bir çarpana sahip olduğu ifade edilebilir. Fakat Fisker’ın bu denli ucuz olması, şirketin zarar elde eden bir performans sergilemesinden kaynaklandığını hatırlatmak gerekebilir.
Özetle elektrikli araç piyasasında, Tesla’nın güçlü konumda bulunması F/S çarpanında şirketi görece pahalı hale getirirken, Fisker’ın oldukça zayıf karlılık verileri şirketin düşük çarpanlarda bulunmasına yol açıyor. Rivian’ın da Fisker’a benzer şekilde FAVÖK zararı kaydetmesine rağmen, piyasa şirketin satışlarındaki son dönemdeki istikrarını da göz önüne aldığı belirtilebilir.
Önemli not: yukarıdaki karşılaştırma hazırlanırken, Fisker henüz işlemden kaldırılmamıştı. Fisker'in hisseleri alım – satıma Pazartesi günü kapatıldı. Şirketin nakit sorunları yaşadığı son birkaç aydır haberlerde yer alıyordu.