Çip Savaşları Sürerken Yarı İletken Sektörünün Güncel Görünümü

Yarı İletken Sektörüne Genel Bir Bakış

2021 yılında tüm dünyada daha net şekilde konuşulmaya başlanan  “Yarı İletken” veya daha bilinen ismiyle, “Çip Krizi” ,2022 yılında da farklı boyutlarla derinleşmeye devam etti. ABD’deki resesyon gündemi, Çin'de devam eden Covid karantinaları, Tayvan cephesindeki gerilimler sene başından bu yana dünyadaki çip üreticisi şirketlerin piyasa değerlerinden yaklaşık 2 trilyon doları sildi.

9 Ağustos 2022'de Başkan Biden, ABD yarı iletken tedarik zincirini desteklemeyi ve ABD'de ileri teknolojilerin araştırılmasını ve geliştirilmesini teşvik etmeyi amaçlayan Çip ve Bilim Yasasını imzaladı.

Ekim ayı başlarında ise Biden yönetimi oldukça dikkat çeken bir kararla Çinli şirketlere çip ihracını kısıtlayan tedbirler getirdi. Sektör bu gelişmeler ile birlikte oldukça hareketli bir sürece girerken Kasım ayında yayınlanan SEC bildirimi ile yatırımları piyasa tarafından dikkatle takip edilen Warren Buffett'in Berkshire Hathaway'i, dünyanın en büyük çip üreticilerinden biri olan Taiwan Semiconductor Manufacturing Company'nin (TSMC) 4.1 milyar dolarlık hissesini satın aldı.

Son dönemdeki bu gelişmeler ile yarı iletken sektörünün güncel durumu ve 2023 beklentileri yatırımcılar tarafından tekrar merak konusu olmaya başladı. Bu çalışmamızda sektörün güncel durumunu ve öne çıkan sektör oyuncularını belirlemeye çalışacağız. 

Bilindiği gibi çip ya da yonga olarak adlandırılan yarı iletkenler; bilgisayarlardan akıllı telefonlara otomobillerden roketlere kadar birçok farklı endüstride kullanılan entegre devrelerin yapı taşlarından olan, tasarım ve üretim açısından oldukça komplike yapıdaki malzemelerdir.

Covid salgınının pandemiye dönüşmesi çip kıtlığını krize çeviren nedenlerin başında geliyor. 2020 yılında tüm dünyanın karantinaya girmesi ile özellikle elektronik cihaz ve otomobil üreticilerinin satışlarında öngörülen büyük düşüş şirketleri üretimlerini kısmaya zorlamış ve dolayısıyla bu süreçte yarı iletken çip siparişleri de askıya alınmıştı. Tahmin edilenden uzun süren karantina süreci ise tüketici davranışlarında değişikliklere yol açtı. Birçok tüketici bu süreçte evden çalışma, online ders, eğlence gibi bir çok nedenle elektronik cihazlara daha fazla talep gösterdi. Sonuçta artan talebi karşılamak için üreticiler daha fazla yarı iletken siparişi vermeye başladı ancak çip üreticilerinin talep artışını karşılayabilecek kapasitede olmaması sektörel bazda arz-talep dengesinin bozulması ile sonuçlandı.

ABD Yarı İletken Endüstrisi Derneği (SIA) tarafından yayınlanan rapora göre küresel yarı iletken satışları 2020 yılında elde edilen 440,4 milyar dolarlık nispeten güçlü satış gelirinin ardından,2021 yılında Covid salgınının teşvik ettiği büyüme ile rekor bir artışla (26,2%)  555,9 milyar dolara ulaştı.2022’de ise gelirin 618 – 633 milyar dolara ulaşması bekleniyor.

Aylık bazda güncel verileri baz aldığımızda ise Ekim 2022’de 46,9 milyar dolar olan küresel yarı iletken gelirleri bir önceki aya kıyasla 0,3%’lük düşüş yaşadı. Bu rakam yılık bazda ise 4,6%’lık bir düşüşe işaret ediyor.

Bölgesel olarak değerlendirdiğimizde satışlar yıldan yıla Amerika’da %11,4, Avrupa’da %9,3 ve Japonya’da %3,9 arttı. Asya ve diğer bölgelerde %10,1 daralma görülürken Çin tarafında ise %16,2’lık azalma var.

Aylık satılarda ise Amerika’da %2,2 ve Avrupa'da %0,2 artış görülürken, Japonya %0,1, Çin %1,5 ve Asya ve diğer bölgelerde  %1,6 oranında düşüş görüldü.

Sonuç olarak, yılsonunu  %3-4 büyüme ivmesi ile bitirmesi beklenen yarı iletken sektörü için 2023 beklentilerinde ise yüksek enflasyona eşlik eden düşüş tüketici talebi dolayısıyla aşağı yönlü revizeler söz konusu. Dünya Yarı iletken Ticaret İstatistikleri (WTSC) raporuna göre 2023’te sektörün %4,1 oranında daralması bekleniyor.

ABD – Çin arasındaki çip savaşları Avrupa’ya da Sıçradı

Çin yıllarca dünyanın teknoloji tedarik zincirini kontrol etmek için çaba sarf etti. Piyasa değeri en büyük şirketler ABD ve Tayvan’da olsa da Çin’de de azımsanmayacak sayıda küçük çaplı yarı iletken üreticileri bulunuyor. Çin’in ucuz iş gücü avantajını da göz önüne alırsak yarı iletken sektörünün en kritik oyuncusu hala Çin gibi gözüküyor. Bu noktada yarı iletken teknolojileri adına ABD ve Çin arasındaki en büyük meselenin merkezi ise Tayvan.

Tayvan dünyanın en gelişmiş çiplerinin yaklaşık %90’nı üretiyor. Bu yönüyle güncel şartlarda iki ülkenin de vazgeçemeyeceği bir ada olmaya devam ediyor. Çip üretiminin kabaca %10’unu elinde bulunduran ABD geçtiğimiz aylarda bu oranı artırmak için harekete geçti.

 Raporun başında da kısaca değindiğimiz gibi ABD Ağustos ayında 52,7 milyar dolarlık yarı iletken çip üretimi sübvansiyonu ve araştırma yasasının uygulanmasına ilişkin bir yürütme emri imzaladı. Yasa, ABD çip üretimini sübvanse ederek Çin ile bilim ve teknoloji alanında rekabeti artırmayı hedefliyor. "Chips and Science" adıyla anılan yasa, çip fabrikaları için 24 milyar dolar değerinde olduğu tahmin edilen bir yatırım vergisi kredisi de içeriyor.

14 Kasım'da dünya liderlerinin katıldığı G-20 toplantısında, Başkan Joe Biden ABD'nin Çin ile "güçlü bir şekilde rekabet edeceğini" doğrulaması ise bu teşviklerinin devamının geleceği noktasında beklenti yarattı.

ABD‘nin Çin’e uyguladığı bu yaptırımlar Avrupa üzerinde de baskı yaratmış görünüyor. Kısa süre önce iki Avrupa çip anlaşması, Çin ile olan bağlantıları nedeniyle sorun yaşadı. Hollanda merkezli olan Nexperia, geçtiğimiz yıl İngiltere firması olan Newport Wafer Fab’ın tüm hisselerini satın aldı. İngiltere hükümeti, ulusal güvenlik gerekçesiyle Çinli Wingtech’e ait olan Nexperia’ya çoğunluk hissesini satmasını emretti.

Avrupa Birliği ise 2020’de başlattığı yeni çip reform paketini uzun süre rafta tuttuktan sonra bu ay içinde European Chips Act (Çip Yasası) ismiyle yayınlanacak yasa için müzakere sürecini resmen başlattığını duyurdu. Güncel yeni programın sektöre 43 milyar Euro destek sağlaması bekleniyor.  AB bu yasa ile 2030’a kadar Pazar payını iki katına çıkarmayı planlıyor.

Yarı İletken Şirketlerinin Güncel Görünümü

Bloomberg’den edindiğimiz verilere göre sermayesi 1 milyar dolar üzerinde olan çip üreticisi şirketlerin dağılımına göre pazar hakimiyeti 67,3% oranla ABD ve Tayvan’a ait.

Yarı iletken endüstrisi, hızla değişen ve gelişen teknoloji sektörüne hitap etmesi nedeniyle nispeten kısa ömürlü ürenler olması nedeniyle döngüsel bir endüstridir. Sektörde oluşan inovasyonlar yüksek talep kısa ancak düşük arza neden olur. Bu yönüyle pazarda oluşan dalgalanmaları etkileyen faktörlerinin başında envanter ve ekonomik büyüme gelmektedir.

Philadelphia Yarı İletken Endeksi (SOX) ,2019 yılında oluşan talep artışının etkisi ile 2020 – 2021 yılları boyunca kademeli artışlar yaşandı. Güncel olarak ise özellikle çip talebinin neredeyse yarısını oluşturan bilgisayar ve akıllı telefonlara olan talebin zayıflaması ve stoklardaki artışın etkisiyle zirve seviyesinden yaklaşık 32,6% düştü.

Sektörün önde gelen şirketleri olan TSMC, Nvidia ve AMD ‘nin Nasdaq teknoloji endeksi baz alınarak yıllık grafikleri incelendiğinde. Nasdaq endeksinin yıllık bazda 30% değer kaybetmesine karşın, TSMC hisseleri %22, Nvidia %50, AMD ise piyasa değerinin yaklaşık %70’ini kaybetti.

Aşağıdaki tablolarda ABD, Asya, Avrupa’da faaliyet gösteren seçili yarı iletken şirketlerinin 2018 – 2022 yıllarına ait gelir ve net kar büyümeleri verilmiştir.

Raporun başında da değindiğimiz gibi Covid pandemisinin tetiklediği tüketici davranışlarındaki değişimin etkisi elektronik cihazlara artan yoğun talep kendini şirketlerin 2021 yılı çeyreklik büyümelerinde bariz şekilde gösterdi. Baz aldığımız sekiz şirket arasında Advanced Micro Devices (AMD) ve Nvidia neredeyse rekor sayılabilecek yıllık büyüme verileriyle rakiplerinin bir adım ötesine geçerken. Sektördeki bir numaralı tedarikçi olan Taiwan Semiconductor Manufacturing (TMSC)’nin çeyreklik dönemlerde nispeten istikrarlı büyüme oranları ve sektörün krize girdiği 2022 yılının son üç çeyreğindeki performansı pozitif ayrışmasını destekler nitelikte.

Taiwan Semiconductor Manufacturing

Taiwan Sem. Man. (TSMC )
Piyasa Değeri	12,394.7 Milyar Dolar.
Fiyat/Kazanç	14.0
Temettü verimi	2.3%
Piyasa Defter Değeri	4.53
Hisse Başı Kar Tahmini (Yıl Sonu)	12.28 TWD

Son üç çeyrek nispeten istikrarlı büyüme rakamı ile dikkat çeken, sektörün en büyük yarı iletken dökümhanesine sahip olan TSMC, Biden yönetiminin çip üreticilerine verdiği teşvikten yararlanan şirketler arasında bulunuyor. Geride bıraktığımız günlerde Arizona'da 12 milyar dolar değerinde bir fabrika inşa ettiğini açıklayan şirket 6 Aralıkta Arizona’daki tesisinde Başkan Biden’ı ağırladı. Biden yaptığı konuşmada eyalet tarihindeki en büyük doğrudan yabancı sermaye yatırımı olarak adlandırdığı 40 milyar dolarlık yatırımın lansmanını yaptı. Etkinliğe katılanlar arasında TSMC’nin tedarikçisi olduğu Apple’ın Ceo’su Tim Cook ve Nvidia Ceo’su Jensen Huang da bulunuyor.

Apple TSMC’nin hali hazırdaki en büyük müşterisi olmakla birlikte geçtiğimiz sene elde ettiği gelirin %26’sını Apple’dan sağladı. Bu noktada Apple’ın Çin’de yaşadığı sorunlar TSMC için de negatif etki yaratmaya devam ediyor. Geçtiğimiz ay, Çin'deki en büyük iPhone üretim fabrikasında, Covid politikalarına ve ödenmemiş ikramiyeler nedeniyle şiddetli protestolar yaşandı. Bu kesintilerin fabrikanın Kasım ayı üretimini %30'dan fazla azalttığı ve bunun da Apple'ın tatil sezonu boyunca mevcut iPhone tedarikini büyük olasılıkla azaltacağı düşünülüyor.

Bloomberg’den aldığımız analist tahminlerine göre ankete katılan 39 analistin %92,3’ü güncel olarak TSMC hisseleri için AL yönünde görüş bildirirken, %7,7’si TUT yönünde görüş bildirmiştir.

TSMC hissesinin orta vadeli grafiğini incelediğimizde fiyatın 100 ve 200 günlük basit hareketli ortalamalar arasında baskılandığı görülmektedir. Pozitif beklentinin teyidi adına hissenin 79,00 – 84,00 bölgesi üzerinde yapacağı günlük kapanış takip edilecektir. 200 periyotluk ortalama (86,07) aşılması alımlarda ivmelenmeyi beraberinde getirebilir.

Alternatif senaryoda, fiyatın düşüş yönünde istekli olması durumunda 71,00 – 60,00 seviyeleri güncel destek seviyeleri olarak takip edilebilir.

Advanced Micro Devices

Advanced Micro Devices (AMD)
Piyasa Değeri	115.670.4 Milyon Dolar
Fiyat/Kazanç	37.5
Temettü verimi
Piyasa Defter Değeri	2.12
Hisse Başı Kar Tahmini (Yıl Sonu)	3.51 Dolar

AMD şirketi 2021'in ikinci çeyreği için 3,85 milyar dolar gelir bildirdi. Yıllık bazda %99 büyümeye işaret eden bu gelir şirketin fiyat avantajı sağlayarak rakiplerini geride bıraktığı CPU (ana işlemci), GPU (grafik işlemcisi) satışlarından geldi. Aynı zamanda aynı çeyrekte net karını %352 artıran şirket son üç çeyrek en yakın rakipleri Nvidia ve Intele kıyasla zayıf da olsa büyüme ivmesini korurken Şubat ayında çip üreticisi olan Xilinx’i 49 milyar dolara satın alması nedeniyle net karı  %93 düşüşle 66 milyon dolara geriledi. Güncel olarak şirket gelirini en çok zorlayan kalem PC satışları. Şirketin PC sevkiyatları üçüncü çeyrekte yaklaşık %20 düşüşle  20 yıllın görülen en sert düşüşünü yasadı.

Yavaşlayan sadece bilgisayar satışları değil. Bilgisayar çipi teknolojisindeki ilerlemenin boyutları da değişiyor. Moore Yasasına göre, bir çip üzerindeki transistör sayısının her iki yılda bir ikiye katlanması gerektiği düşünülünce sektörün kısıtları şirketleri döngüsel olarak zorlamaya devam ediyor.

Bloomberg’den aldığımız 48 analistin katıldığı beklenti anketine göre analistlerin 70,8%’i AMD hisseleri için AL yönünde görüş bildirirken 2%’si TUT yönünde görüş açıkladı.

Advanced Micro Devices şirketinin orta vadeli grafiğini incelediğimizde. Fiyat 100 periyotluk basit hareketli ortalama(yeşil) altında, düşen kanal içinde hareket ediyor. Pozitif beklenti adına fiyatın 79,00 seviyesine vereceği reaksiyon takip edilecektir. Negatif trendin kırılması ve 79,00 seviyesi üzerindeki günlük kapanış 85,50 – 95,90 seviyelerine doğru toparlanmaları beraberinde getirebilir. Negatif hareketin devamında ise 63,00 – 54,00 seviyeleri güncel destek seviyeleri olarak takip edilebilir.

NVIDIA

NVIDIA
Piyasa Değeri	403.513.8 Milyon Dolar
Fiyat/Kazanç	57.6
Temettü verimi	0.1%
Piyasa Defter Değeri	18.96
Hisse Başı Kar Tahmini (Yıl Sonu)	3.26 Dolar

Piyasa değeri bakımında dünyanın en değerli yarı iletken şirketi olan Nvidia son çeyrekte yıllık  %17 oranında gelir düşüşü ile hayal kırıklığı yarattı.

Pandemi dönemindeki grafik kartı kıtlığının ardından, şirket için işler tam tersine döndü. Stokta kalan çok fazla grafik işleme birimi, RTX 3000 grafik kartı son birkaç ay içinde tüketicilerden ve kripto para madenciliği talebinin düşmesinden kaynaklanıyor. Bu da şirketin envanterini yıldan yıla ikiye katlanması ile sonuçlandı. Artan envanter daha önce bahsettiğimiz gibi hızla değişen teknoloji grubu ürünleri için iyi bir durum değil. Nvidia, Çin'e yaklaşık 400 milyon dolarlık çip satışını ABD hükümetinin Çin’e yönelik üst düzey çip ihracatı kısıtlamaları nedeniyle kaybetti. Bunu üçüncü çeyrek bilançosuna yansıtan şirket yaptığı açıklamada son çeyrek bilançosunda bu durumun negatif etkilerinin görülmeye devam edeceğini bildirildi. Şirketin envanterini eritmek için iskontolu satış yoluna gitmesi de kuvvetli ihtimaller arasında bulunuyor.

Bloomberg’den aldığımız analist tahminlerine göre ankete katılan 50 analistin %70,1’i güncel olarak Nvidia hissesi için AL yönünde görüş bildirirken, %28’i TUT , %2’si SAT yönünde görüş bildirmiştir.

Nvidia şirketinin orta vadeli grafiğini incelediğimizde hisse fiyatı Fibonacci 38.2% düzeltme seviyesi olan 177,40 seviyesi altında baskı görmektedir. Pozitif beklenti adına negatif trendin kırılıp ilgili seviye üzerinde kalıcılık görmek gerekebilir. Olası yükselişlerde 198,80 – 220,20 seviyeleri direnç seviyeleri olarak karşımıza çıkabilir. Hisse fiyatında 177,40 altında baskının devam etmesi 151,00 – 127,00 seviyelerine doğru geri çekilmeleri beraberinde getirebilir.