Petrolde yön değişti mi?
Yemen sürecini değerlendirebilmek açısından, IŞİD ve etkilerine kısaca değinmek, daha net bir tablo görmemizi sağlayacaktır. IŞİD küresel çapta tanınmasını sağlayacak terör saldırılarına başladığında, petrol fiyatında yükselişler görülmüştü-ki bu çok doğal bir tepkiydi. Ancak bir süre sonra, fiyatın şu anda bile devam eden düşüş maratonuna başladığını gördük. Bu nasıl oldu? Yakın tarihte petrolü nedeniyle sıkça gündeme gelen Kuzey Irak bir terör örgütü tarafından işgal edildi ve kısa bir süre sonra petrol fiyatı düşmeye başladı.
IŞİD ve Yemen Sürecinde Benzerlik Var mı?
Solda, Irak petrol rezervlerinin bölgesel dağılımını gösteren ve 2013 yılına ait bir grafik görülüyor. IŞİD’in tehdit edebildiği bölgeler Kuzey’de kalırken, rezervlerin önemli kısmının Orta ve Güney Irak’ta bulunduğunu görüyoruz. IŞİD faaliyetlerinin Doğu Suriye ve Kuzey Irak ile sınırlı kalması, piyasada üretime ilişkin korkuların gerilemesine ve petrolde jeopolitik gelişmelere ilişkin yükseliş potansiyelini kaybetmesine neden oldu.
Yemen’de de petrol fiyatına “etkileri” bakımından benzer bir tablo görülüyor. Olayların patlak verdiği yer, küresel çaptaki üretimde önemli bir paya sahip değil. Fiyatlamaları bu kadar etkileyen ise, jeopolitik konumu. Dünyanın en büyük petrol üretici ve ihracatçılarından biri olan Suudi Arabistan’ın komşusu olan Yemen, aynı zamanda en önemli deniz ticareti yollarından birini de kontrol (aynı zamanda tehdit) edebilme konumuna sahip. Bu süreçte de en çok etkilenecek ülke olan Suudi Arabistan, yanındaki Arap ülkeleriyle oluşturduğu koalisyonun liderliğinde hava saldırılarını gerçekleştirdi. Kısacası burada da fiyatı yükselten unsur Yemen’deki “tehdit” değil, tehdidin genişlemesine ilişkin endişelerdir. Yani, fiyatın bu başlığa bağlı olarak gerçekleştirdiği yükselişin devam edip etmeyeceği, bölge gelişmelerine bağlı olmayı sürdürecektir.
Yüksek Arz – Düşük Talep Dengesizliği Sürüyor
Birçok kez bahsettiğimiz ve 2014 yılı ortasından itibaren düşüşün ana kaynağı olan yüksek arz ve buna karşılık zayıf talebin son durumuna baktığımızda, hiçbir değişikliğin gerçekleşmediğini söyleyebiliriz. ABD, Suudi Arabistan ve Rusya üçlüsü rekor üretimini sürdürüyor. ABD’de üretim, stoklama kapasitesini aşma tehdidi altında. Buna rağmen, küresel piyasalarda zayıf petrol fiyatlarının talebi canlandırarak ekonomiyi canlandıracağı beklentisi bulunuyor. Ancak bunun şu ana kadar net olarak görülmüş bir sonuca kavuştuğunu söyleyemeyiz. Aksine, talepten çok üretim aşamasında küçük ve orta büyüklükteki petrol üretici şirketlerin kapanması, maliyetleri azaltmak için işçi çıkartması gibi arz alanında gelişmeler ön plandaydı.
Petrolde düşüş trendi sürüyor. Ancak bu, en azından potansiyel tehlikelerin bilinmemesi anlamına geldiğini göstermemektedir. Bu nedenle yükselişe neden olabilecek daha “gerçekçi” etkenleri maddelersek;
- Üretim maliyetlerinin kısılması ve bazı petrol üreticilerinin düşük fiyatlara dayanamaması sonrası piyasadan silkelenerek üretim kapasitesini azaltması.
- Yemen veya benzeri gelişmelerin, direk olarak üretimin yoğun olduğu lokasyonlarda gerçekleşmesi veya buralara sıçraması
- Dolar’da faiz politikasına ilişkin duyarlılığın düşmesi ve kayıpların kalıcı olması.
- Küresel ekonomilerdeki göstergelerin, özellikle de yoğun tüketim sağlayan ekonomilerin ciddi anlamda büyümeye ve enflasyonu canlandırmaya ilişkin yol kat ettiğini gösteren veriler. Ancak bunlar, en azından kısa vadede umut vermiyor.
Petrolde düşüş trendi içer Ancak elimizdeki veri ve fiyatlamalar orta ve uzun vadelerde hala düşüş trendinin desteklendiğini göstermektedir. Buna bağlı olarak da, bir potansiyel yerine, gerçekleri takip etmenin daha faydalı olduğunu düşünmekteyiz. Ancak hazırlıklı olmak ve gerektiği koşulda yatırımlara müdahale açısından, düşüşü etkileyebilecek faktörlerin de unutulmaması gerektiğini hatırlatmak gerekmektedir.p