ABDde Oylanacak İran Anlaşması, Petrolde Yönü Değiştirir Mi?
Petrol fiyatı, son bir yıldır küresel talebe nazaran “yüksek arz” faktörünün etkisiyle %60’ın üzerinde değer kaybına uğradı. Son olarak; Çin, Fransa, Rusya, ABD, İngiltere ve Almanya’nın oluşturduğu P5+1 ülkeleri ile İran arasında sağlanan nükleer anlaşma, petrol pazarına göz ardı edilemeyecek bir ülkenin de katılmasını gündeme getirdi. İran, petrol piyasasında sahip olabileceği rol nedeniyle, enerji fiyatları üzerinde etkisi hissedilebilecek bir ülke. Bu nedenle anlaşma sürecinin dikkatle takibi gerekiyor.
“Petrol, 2014 yılından bu yana gerçekleştiği düşüşle %60’ın üzerinde değer kaybetti”
İran anlaşmasıyla ilgili gelişmelerden önce, petrol fiyatının 2008 krizinde gördüğü seviyelere ulaşabilecek kadar sert düşüş yaşamasına neden olan ana başlıkları tekrar hatırlamakta fayda var;
- ABD’de yeni teknolojilerin de devreye girmesiyle birlikte rekor seviyelere ulaşan üretim
- Petrol ihraç eden ülkeler örgütü OPEC’in (İran bu örgüt üyesidir) Suudi Arabistan liderliğinde rekor üretimi (Suudi Arabistan’ın tek başına günlük petrol üretimi 10 milyon varil üzerinde)
- Rusya’nın rekor seviyede petrol üretimi (günlük üretim 10 milyon varil üzerinde)
- Dünyanın en çok petrol üreten 4. ülkesi olan Çin’de rekor seviyeye ulaşan üretim ve kuyu sayısında artış
- Dünyanın en çok petrol üreten ilk 10 ülkesi arasında yer alan Kanada, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve Nijerya’da rekor seviyelere ulaşan üretim
- Üretimdeki bu artışa karşın, küresel talebin pozitif görünümünün yeteri kadar ivme kazanmaması
- Çin’de büyümeye yönelik endişelerin enerji piyasasında oluşturduğu baskı
- FED beklentileriyle güçlenen Dolar’ın emtialarda oluşturduğu baskı
Bu maddeler arasında, en güncel ve yoğun olarak tartışılan konu İran anlaşması. İran, günlük petrol üretimi bakımından listenin ilk 10 sırasında yer alıyor. Ancak diğer 9 ülkenin tersine, İran henüz rekor seviyeye ulaşmış üretim gerçekleştirmedi. Ancak küresel petrol piyasasına katılımını sağlayabilecek nükleer anlaşma, bu görünümü değiştirebilir. İran Petrol Bakanı Zanganeh, önceki birçok açıklamasında olduğu gibi yakın zamanda şu ifadeyi kullandı; “Pazar payının geri alınabilmesi için fiyata aldırmadan satış yapılmalı” İran tek başına piyasada deprem oluşturabilecek bir ülke olmayabilir. Ancak küresel petrol piyasasında her gün talebin 2 milyon varil fazlası bir üretim gerçekleşiyor. Sert düşüşler sonrası piyasanın hassasiyetinin artması, İran başlığının etkili fiyatlamalara yol açmasına sebep olabilir.
“İran petrol üretimi, günlük petrol üretimi bakımından dünyanın ilk 10 ülkesi arasında yer almasına karşın, üretim rekor seviyeye ulaşmış değil”
ABD’de Kongrenin Onayı Belirsiz
14 Temmuz tarihinde P5+1 ve İran arasında sağlanan anlaşmanın ardından gözler ABD Kongresi’ne çevrildi. Ancak bu kısımda politik görüşler işlerin hiç de kolay olmayacağını gösterdi. Özellikle Kongre’de Yahudi kökenli politikacıların net bir tavrı söz konusu. Düşünceye göre, gerçekleşebilecek bir anlaşma İran’ın nükleer silah üretimini artırmasını sağlayacak.
Cumhuriyetçilerin kontrol ettiği Temsilciler Meclisi, genel olarak anlaşmaya sıcak bakmıyor. Obama’nın dahil olduğu Demokrat kanattan da henüz tam olarak destek alınabilmiş değil. Yahudi kökenli demokratların anlaşmaya pek sıcak bakmadığını gördük. Bu tablo karşısında, Başkan Obama, tasarının reddedilmesi durumunda veto edeceğini açıklamıştı. Ancak bu vetoya karşı Temsilciler Meclisi’nin ret kararını üçte iki çoğunlukla geçirmesi gerekiyor.
Anlaşmaya ilişkin olumlu gelişmeler de söz konusu. 67 oy gereken Senato’da, Obama’nın 34 senatörü ikna etmesi yeterli olacak. Basına yansıyan haberlere göre 29 senatörün desteği alınmış durumda. Yani Başkan’ın 5 senatörü daha ikna etmesi gerekli. Genel olarak değerlendirdiğimizde, anlaşmanın onaylanma aşamasının nasıl sonuçlanacağına ilişkin henüz kesin bir bilgi yok. Netlik kazanan tek durum, Kongre’ye sunulan anlaşmanın tartışılıp onaylanması için son tarihin 17 Eylül olduğu.
İran Gelişmesi Petrolü Nasıl Etkiler?
Anlaşma tasarısının onaylanmasının henüz netlik kazanmadığını gördük. Zaten tasarı onaylansa bile, İran’ın üretim faktörlerini birden bire devreye sokma ihtimali zayıf. Çünkü petrol ihraç edebileceğine ilişkin şartların henüz oluşmadığını söyleyebiliriz. Ancak bu süreçte piyasa algısı fiyatlamaları etkileyebilir. Anlaşmanın onaylanması, daha belirgin bir sonuç karşımıza çıkarabilir. Hali hazırda yoğun olarak gerçekleşen arz nedeniyle oluşan düşüş trendi, enerji fiyatının üzerinde baskı yapabilecek ek bir faktör olacaktır. Ancak tasarının sekteye uğraması, kabul edilememesi veya sürecin uzaması gibi faktörler, daha karışık bir görünüm sağlayabilir. Ancak küresel piyasada petrol piyasasında rol oynayan ülke sayısı ve devasa rakamlar hala devrede olacak. Dikkat edilmesi gereken, anlaşmanın reddedilmesi durumunda petrol fiyatında kısa süreli ve sert olarak gerçekleşebilecek fiyatlamalara karşı korunma sağlamak olacaktır. Bu nedenle 17 Eylül ve öncesinde anlaşmaya ilişkin gelişmeler yakından takip edilmeli.