Trend Analizi Nedir? Trend Türleri Neler? Trend Nasıl Tespit Edilir?

Teknik analizde "trend" fiyatların belirli bir yönde (yükseliş, düşüş veya yatay) belirli bir dönem boyunca izlediği genel eğilimi ifade eder.

Trend kavramı ve trend analizi teknik analizin en önemli unsurlarından biridir ve trend takip stratejisi Forex, hisse ve VİOP işlemlerinde uygulanabilecek bir yöntemdir. Opsiyonlarda ise teknik analiz genelde dayanak varlık üzerinde yapılır.

Teknik analizin temelini oluşturan varsayımlardan birisi “fiyatlar trendler halinde hareket eder” önermesidir. Bu bağlamda trend kavramı teknik analizin üzerine kurulduğu temel taşlardan birisidir ve teknik analiz yapan bir yatırımcı için “Trend var mı, varsa hangi yönde?” soruları son derece hayati sorulardır.

Trend Analizi Nedir?

Teknik analizde trend analizi, mevcut trendin veya trend değişimlerinin doğru belirlenmesi için, trend çizgileri, ortalamalar, grafik şekilleri (formasyonlar) ve hacim verilerinin kullanılarak kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesi sürecidir.

Fiyatlar trendler halinde hareket ederken, bazen yatay bir seyir izleyebilirler. Bu durumda, herhangi bir yönlü hareketin olmadığı, bunun yerine fiyatların belli bir aralıkta dalgalandığı söylenebilir. Bu tür yatay trend oluşumları, trend olarak adlandırılsa da, aslında bir trendin varlığına işaret etmezler.

Trend analizi nedir ve trend analiz nasıl yapılır sorularına cevap vermek için, öncelikle trend kavramını iyi anlamak gerekir.

Trend Türleri Nelerdir?

Bir yükseliş trendi, fiyatların sürekli olarak yükselerek yeni zirveler ve daha yüksek dipler oluşturduğu bir durumdur.

Düşüş trendleri ise fiyatların sürekli olarak düşerek yeni daha düşük dipler ve daha düşük tepeler oluşturduğu bir hali ifade eder.

Fiyatlar birbirine paralel iki yatay çizgi arasında salınıyorsa, bu ise bir yatay trend oluşumudur ve esasında mevcut durumda piyasada belirli bir yön olmadığını gösterir.

Piyasalarda görülebilen trendler, ana trend, ikincil trend (düzeltmeler) ve daha çok günlük dalgalanmaları ifade eden üçüncül (minör) trendler olarak üç farklı türe ayrılır.

Ana trend, birkaç aydan birkaç yıla kadar sürebilir ve piyasaya hâkim olan asıl eğilimi gösterir. İkincil trend, haftalar veya aylarla ölçülür ve ana trendin tersi yönde hareket eder. Üçüncül trend ise günlük dalgalanmaları kapsar ve ana trendden bağımsız olarak her iki yönde de hareket edebilir. Süreleri birkaç saatten iki-üç haftaya kadar değişebilir.

Teknik analizin kurucularından Dow ve onun en önemli uygulayıcılarından Hamilton, üçüncül ve ikincil trendlerden çok ana trendin önemine dikkat çekmişlerdir. Onlara göre, diğer trendler manipüle edilebilirken, ana trendler manipüle edilemez. Ancak bu, ana trend dışındaki trendlerin tamamen göz ardı edilebileceği anlamına gelmez. Yatırımcının vade tercihi, hangi trendi takip edeceğini belirler. Trend analizi, piyasada, boğa veya ayı piyasası gibi herhangi bir trendin var olup olmadığını ortaya çıkarmaya çalışır. Bir trend, tersine dönüş sinyalleri verene kadar geçerli sayılır.

Trend Analizi Nasıl Yapılır?

Ana trendler (yükseliş veya düşüş olabilir) yaşam süreleri boyunca üç aşama geçirirler: Birikim, hareket ve aşırılık.

Birikim aşaması, önceki harekete bir tepki olarak ortaya çıkar, genellikle yatay bir seyir takip eder ve bu aşamanın yükseliş veya düşüş trendinin başlangıcı olup olmadığını ayırt etmek kolay değildir.

Hareket aşaması, trendin gerçekten ivme kazandığı ve tanımlandığı aşamadır. Trend takip edici yatırımcılar için esas hedef burasıdır.

Aşırılık aşaması ise trendin artık tükendiğine işaret eden bir durumdur. Örneğin bir yükseliş trendi aşamasında her şey çok güzel görünürken, yükseliş hareketinin eğimi dikleşerek finansal balonlar oluşabilir ve bunlar sonrasında patlayabilir.

Trend analizi yapılırken, trendin süresi, eğim açısı, trend çizgisine temas sayısı, işlem hacmi gibi veriler bir arada değerlendirilir. Bir trend ne kadar uzun sürmüş ve trend çizgisine ne kadar çok sayıda temas gerçekleşmişse, o trend o kadar güçlü olacaktır.

Ayrıca trend dönüşlerini, başlangıç ve bitişlerini tespit için, yine başta trend çizgileri olmak üzere, formasyonlar, ortalamalar, indikatörler gibi çeşitli teknik analiz araçlarından faydalanılabilir. Örneğin yatay hareket eden bir piyasada Stokastik Osilatör gibi bir salınım göstergesi kullanılabilir veya trend yapan piyasalarda hareketli ortalamaların kesişmeleri dikkate alınabilir.

Trend Analizi Örneği

Trend çizgisi nedir sorusunun cevabını daha iyi kavramak için bolca pratik yapmak ve konuyu örnekler üzerinden ele almak faydalı olacaktır.

Bir yükseliş trendi çizgisi, dip sevilerinin bir doğru ile birleştirilmesi yöntemiyle ortaya çıkarken; düşüş trendi çizgileri ise, tepe noktalarından geçen bir doğru ile tanımlanır. Çizilen çizgiler yukarı eğilim gösteriyorsa, bu bir yükseliş trendi, aşağı eğilim gösteriyorsa, bu bir düşüş trendidir.

Grafik 1: Yükseliş Trendi Örneği

Bir yükseliş trendi nasıl anlaşılır sorusuna cevap arıyorsak, yukarıdaki örnek grafik bize ışık tutabilir. Buna göre Ford Otosan hisse senedine ait günlük fiyat grafiğinde yükselen trend oluşumunu görüyoruz. Söz konusu trend bir yükseliş trendi olmasından dolayı, trend çizgisini, dip noktalarını birleştirerek şekillendirdik. Fiyatların tepe ve diplerine baktığımızda, yeni dip ve zirvelerin bir öncekilerin yukarısında oluştuğu gözlemleniyor. Ayrıca grafikte gördüğümüz mevcut trend üç seneyi aşkın bir süredir devam ediyor, buna göre yeşille gösterilen yükseliş trend çizgisi ana trendi işaret ediyor.

Diğer taraftan kırmızı oklarla gösterdiğimiz ana trende göre daha kısa süreli düşüş trendleri, yukarıda sözünü ettiğimiz ikincil trendlere örnek teşkil ediliyor ve bunlar birer pullback oluşumları…

Elbette bu noktada bazı okurların akıllarına “Pullback nedir? sorusu gelmiş olabilir. Pullback terimini yükseliş veya düşüş trendi içerisinde görülen geri çekilme, toparlanma veya düzeltme hareketleri için kullanıyoruz.

Grafik 2: Düşüş Trendi Örneği

Bu grafikte de, düşen tepelerle tanımladığımız bir düşüş trendi örneğini görüyoruz. İki yıldan fazla bir süreyi kapsayan bu düşüş eğilimi içinde ana trendde yer yer ufak toparlanmalar (pullback) gözleniyor. Ancak bu toparlanmalar ana trendin yönünü değiştiren hareketler değil.

Grafik 3. Düşen Trend Kırılımı

Diğer taraftan yine yukarıdaki grafik üzerinden düşen trend kırılımı nedir sorusuna da cevap arayabiliriz. Grafiği biraz sağa taşıdığımızda, düşen trend çizgisinin kırılımını görüyoruz. Ancak ilk etapta kırılım küçük ihlallerle gerçekleşiyor ve kırılıma işlem hacmi artışının eşlik etmediğini görüyoruz. Bu yüzden ilk aşamada kırılımı teyit edemiyoruz. Ancak birkaç periyot sonrasında, yukarı hareketin işlem hacmi artışıyla birlikte hızlandığını görerek düşen trend çizgisinin kırılımınına dair daha net bir sinyal alıyoruz.

Grafik 4. Trend Kanalı Örneği

Bazı durumlarda ise, piyasadaki dip ve zirve seviyeleri arasındaki mesafe birbirine neredeyse eşit uzaklıkta olur, ki bu durumda karşımıza, yatay piyasa oluşumlarına benzer şekilde, bir trend kanalı çıkar. Ancak trend kanalları, yukarı ya da aşağı eğimli olması dolayısıyla, yatay trendlerden ayrışır.

Trend Analizi İpuçları ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Trend analizi yaparken şu hususlara dikkat edilmesi gerekir:

• Trend çizgisi konumu

Trend çizgilerini kapanış fiyatlarını kullanarak çizmek çok doğru bir yaklaşım olarak kabul edilmez. Yükseliş trendi en düşükleri, düşüş trendi ise en yüksekleri birleştirerek çizilir. Grafik 1 ve 2’de görülebileceği üzere yükseliş trendleri, fiyatların altında; düşüş trendleri ise, üzerinde konumlandırılır.

• Temas sayısı

Trend çizgeleri, yükseliş trendinde destek, düşüş trendinde ise direnç çizgisi anlamına gelir. Bir yükseliş ya da düşüş trendinden söz edebilmek için, en düşük ya da en yükseklerin trend çizgisine en az 3 defa temas etmesi istenir ve temas sayısı ne kadar çoksa, trend o kadar güçlüdür.

• Trendin açısı

Fiyatlar aşağı ya da yukarı yönde çok dik bir açıyla ilerliyorsa, bu trendin sonlarına yakın olunduğunu veya yakında bir düzeltme gelebileceğini gösterir. Bu sebeple sağlıklı bir trendin eğimi makul bir seviyede olmalıdır.

• Trendin süresi

Bir trend ne kadar uzun süreli ise o kadar kuvvetli olacağı varsayılır. Esasında trendin belirli bir uzunlukta olması, daha önce de değindiğimiz üzere onun ana, ikincil veya üçüncül trend olup olmadığını da belirler. En uzun süreli trend ana trendlerdir, dolayısıyla en güçlüsü de odur.

• Trendi işlem hacmi teyit etmelidir

Gerek yükseliş gerekse düşüş trendleri işlem hacmi ile teyit edilmelidir. Trend yönünde hacmin artıyor oluşu, trendin geçerliliğini ortaya koyan önemli bir göstergedir.

Trend Dönüşleri Nasıl Anlaşılır?

Trend dönüşlerini tespit ederken dikkat edeceğimiz ilk husus trend çizgisinin ihlal edilmesi olacaktır. Ancak her trend çizgisi ihlalini, trend dönüşü olarak düşünmek doğru olmayacaktır; çünkü netice itibariyle trend çizgilerini yatırımcılar çizer ve piyasa o çizgilere her zaman milimetrik olarak uymayabilir. Bu yüzden herhangi bir trend ihlalinin dönüş olup olmadığına karar verirken şu sorular sorulmalıdır:

• Trendi çizgisi ihlaline işlem hacmi artışı eşlik etmiş mi?
• Trendi çizgisi ihlali bir kapanış ile mi gerçekleşmiş?
• Söz konusu ihlal, dönüş yerine yatay bir oluşumu yansıtan bir konsolidasyon olabilir mi?
• Kırılma bir GAP (fiyat boşluğu) veya bir dönüş formasyonu ile mi yaşandı?

Söz konusu trend çizgisi ihlal ve kırılmaları, yukarıdaki hususlar karşısında sorgulanmalıdır. Aksi takdirde, trend dönüşü olarak düşünüp pozisyon alacağımız küçük bir çizgi ihlali, boğa ve ayı tuzağı olabilir.

Yatırımcılar Trend Analizinden Nasıl Yararlanır?

“Trend is your friend” yani Türkçe karşılığı ile “Trend senin dostundur” sözü yatırım dünyasının klişeleşmiş bir tabiridir. Trend yapan bir piyasada, trend hangi yönü işaret ediyorsa, o yönde işlem açmak ve piyasadaki genel eğilime karşı pozisyona girmemek tavsiye edilir.

Trend çizgisi, yükselen trendde destek, düşen trendde ise direnç görevi gördüğü için yükselen trend çizgisine yakın yerlerden alım (uzun pozisyon), düşen trend çizgisi bölgesinden ise satım (kısa pozisyon) yapmak düşünülebilir. Yine bu seviyelerin (destek) altı veya (direnç) üstü de stop seviyesi belirlemek için referans olarak alınabilir. Ancak trend çizgisine dayanarak belirlenen zarar stopları, yükselen veya alçalan trend ile birlikte hareket etmeyeceklerinden, bir süre sonra pozisyona giriş seviyesinin çok uzağında kalabilirler. Bu yüzden trend çizgileri referansıyla belirlenen stop emirlerinin, pozisyonun durumuna göre güncellenmesi veya takip edici zarar durdurma emirleri olarak kullanılması daha uygun olabilir. Diğer taraftan belirlenen stop seviyesinin pozisyona giriş seviyesine uzaklığı, yatırımcının risk/getiri hedefi doğrultusunda take profit seviyesi belirlemesinde de dayanak olabilir.

Son olarak eğer piyasada Grafik 4’te olduğu gibi bir trend kanalı oluşmuşsa, yükselen trendde kanalın üst çizgisine, düşen trendde ise kanalın alt çizgisine yakın alanlar, pozisyonlarda kâr realizasyonu için değerlendirilebilecek uygun bölgeler olabilir.