Tüm Yönleriyle Bedelsiz Sermaye Artırımı

Bedelsiz sermaye artırımı bir şirketin kendi iç kaynaklarını ve/veya elde ettiği kârı kullanmak yoluyla gerçekleştirdiği sermaye (ödenmiş sermaye) artışına denir. 

Borsada düzenli bir şekilde yatırım yapan ya da piyasaları yakından takip eden hemen herkesin zaman zaman karşılaştığı bir durum olan bedelsiz sermaye artırımı, şirkete herhangi bir nakit girişi ya da şirketten herhangi bir nakit çıkışı yaratmayan bir sermaye artırımı türüdür.

Bedelsiz Sermaye Artırımın Mantığı

Bilindiği gibi Bilanço, bir şirketin belirli bir tarihteki durumunu resmeden bir mali tablodur. Bilanço’ya bakıldığında, bir şirketin Bilanço tarihi anında nelere sahip olduğu (varlıklar/aktifler) ve sahip olduğu her ne varsa bunları hangi kaynaklarla finanse ettiği (kaynaklar/pasifler) görülür. Söz konusu bu finansal kaynaklar da (pasifler) kendi içerisinde temel olarak iki bileşen içerir: Yükümlülükler (Borçlar) ve Özsermaye. 

Bedelsiz sermaye artırımı, şirket bilançosunda yer alan Özsermaye kalemi altındaki hesaplar arasında yapılan değişiklikle, Kâr ya da Sermaye Yedekleri kalemlerindeki değerin, Ödenmiş Sermaye kalemine aktarılmasıdır; ki bu da şirketin artık daha fazla hisseye (paya) bölünmüş olması anlamına gelir.

Bedelsiz Sermaye Artırımının Bilanço’ya Etkisi

Altında yatan matematik, özünde son derece basit olan bedelsiz sermaye artırımını tam olarak kavrayabilmek için, birazdan konuya bir örnekle can vermeye çalışacağız. Ancak öncesinde, Bilanço’nun nasıl okunduğunu hatırlayarak bedelsiz sermaye artırımının daha net anlamamızı sağlayacak altyapı bilgilerimizi tazeleyelim.

Bilançoda varlıklar, her zaman kaynaklara eşittir ve bu eşitliğin bozulması mümkün değildir. Bilanço eşitliği de denilen bu kural, hayatın doğal akışının getirdiği bir aksiyomdur: 100 milyon liralık varlığımız varsa, bunun mutlaka 100 milyon liralık kaynağı olması gerekir.

Yukarıdaki örnek Bilanço’ya göre, şirketin aktif büyüklüğü 100 milyon liradır ve bu şirket 100 milyon liralık varlıklarının 20 milyon liralık kısmını borçla finanse etmiştir. Buradan hareketle şirketin Özsermayesi’ni (Varlıklar-Borçlar=Özsermaye) 100-20=80 milyon lira olarak bulunabilir.

80 milyon olarak hesaplanan şirket Özsermaye’nin 10 milyonluk kısmının ise Ödenmiş Sermaye olduğu görülüyor. Diğer bir ifadeyle, şirket 10 milyon adet hisseye bölünmüştür ve her bir hisse, şirketin 10 milyonda birini temsil etmektedir. Buna göre, her bir hissenin defter değeri (Özsermaye/Ödenmiş Sermaye) 80 mn/10 mn=8 TL’dir. (İstisnai bir durum yoksa, her bir hissenin nominal değeri 1 TL’dir ve şirketin toplam hisse adedi ödenmiş sermayeye eşittir.) 

Ayrıca yine Özsermaye altında bulunan Geçmiş Yıl Kârları ve Maddi Duran Varlıkların Yeniden Değerleme Artışları toplamı da 50+20=70 milyon ediyor. İşte Özsermaye kalemi altında yer alan Ödenmiş Sermaye dışındaki bu 70 milyon ederindeki tutarın bir kısmı veya tamamı, istenirse şirket tarafından Ödenmiş Sermaye içine aktarılabilir ve bu durumda Bedelsiz Sermaye Artırımı gerçekleştirilmiş olur.

Bedelsiz Sermaye Artırımı Sonuçları Nelerdir?

Şimdi yukarıdaki Bilanço’dan devam ederek örnekteki şirketin %100 Bedelsiz Sermaye Artırımı yapmaya karar verdiğini varsayarak bunun Bilanço’da meydana getireceği değişimi takip edelim.

Gördüğünüz gibi şirket 50 milyonluk Geçmiş Yıl Kârları’nın 10 milyonunu Ödenmiş sermayeye aktarmış ve bu yolla Ödenmiş Sermaye’sini 20 milyona (%100 bedelsiz artış) yükseltmiştir. Diğer bir ifadeyle artık şirket 20 milyon hisseye bölünmüş durumdadır ve hisse başı defter değeri de 8 liradan, 80 mln:20 mln=4 TL’ye düşmüştür. 

Ancak dikkat edilecek olursa, şirketin Özsermayesi’nde hiçbir değişiklik yaşanmamıştır (80 mln). Buna göre, bölünme sonrası her ortağın elindeki hisse adedi 2 katına çıkmıştır. Buna karşın bedelsiz sermaye artırımı sonrası her bir hissenin defter değeri de yarıya indiğinden, ortakların ellerindeki hisselerin gerek toplam defter değerinde gerekse her bir ortağın bölünme sonrası ortaklık oranında herhangi bir farklılık söz konusu olmamıştır.

Bedelsiz Sermaye Artırımına Nasıl Katılınır?

Yatırımcıların bölünme süreciyle ilgili merak ettikleri sorulardan bir diğeri de “Bedelli sermaye artırımına katılmak için ne yapmalıyım?” sorusu…

Bedelsiz sermaye artırımı neticesinde ortaklara dağıtılacak hisse senetleri, bedelsiz günü yatırımcı hesaplarına otomatik olarak geçer. Bu açıdan bedelsiz sermaye artırımına katılmak için yatırımcının yapması gereken herhangi bir şey yoktur.

Şirketler Neden Bedelsiz Sermaye Artırımı Yapar?

Bedelsiz sermaye artırımının, şirkete bir nakit girişi sağlamadığına ya da şirketten bir nakit çıkışına sebep olmadığına en başta da değindik. Peki, öyleyse bir şirket neden bedelsiz sermaye artırımı yapmaya ihtiyaç duyar? Bu soruyu yanıtlarken, konuyu iki farklı yönden ele alalım.

İlk olarak şirketlerin Ödenmiş Sermaye’si yıllar geçtikçe enflasyon karşısında reel bir erime yaşar ve bu da şirket sermayesinin bir zaman sonra düşük görünmesine sebep olur. Bu sebeple şirketler bedelsiz sermaye artırımı yaparak sermayelerini yükseltmek isteyebilirler.

Öte taraftan, bölünme süreci piyasalar tarafından da olumlu karşılanır. Ancak bölünme sürecinin piyasalar açısından en önemli yararı, hisse senetlerinin likiditesine (özellikle fiyatlardaki aşırı şişkinlik durumunda bu etki daha belirgindir) sağlayabileceği muhtemel katkı olabilir. Çünkü bir şirketin 1 adetlik hisse fiyatının belirli bir seviyenin üzerine çıkması görece olarak alım-satımını yavaşlatabilir.

Bedelsiz Sermaye Artırımı Hisse Fiyatını Nasıl Etkiler?

Buraya kadar anlattıklarımızı özetleyecek olursak, bedelsiz sermaye artırımının en belirgin etkisinin şirketlerin dolaşımdaki hisse senedi sayısında yaratacağı artış olduğunu söyleyebiliriz.

Ayrıca yine şimdiye kadar üzerinde durduğumuz gibi, şirketin daha çok hisseye bölünmesi, tıpkı bir pastanın daha çok parçaya bölünmesinin, o pastanın hacim ve içindeki kalori miktarını değiştirmemesi gibi, şirketin gerek Aktif’lerinde gerekse toplam Özsermaye’sinde (defter değerinde) bir artış ya da azalışa sebep olmamakta yalnızca hisse başına düşen defter değerini düşürmektedir.

Benzer şekilde, bir şirket bedelsiz sermaye artırımı yaptığında, 1 adet hisse senedinin piyasa fiyatı da, bedelsiz artışı oranınca düşer. Ancak bu düşüş de, şirketin toplam piyasa değeri tarafında ve dolayısıyla yatırımcının elindeki hisselerin toplam piyasa değerinde bir farklılık yaratmaz.

Bedelsiz artırım sonrası yeni hisse fiyatı şu formülle hesaplanır:

Yeni Hisse Fiyatı: Eski Hisse Fiyatı/1+(Bedelsiz Artırım Oranı)

Bu formüle göre, örneğin bedelsiz öncesi piyasada 10 liradan fiyatlanan bir hissenin fiyatı, %100 bedelsiz sermaye artırımı sonrasında 5 liraya düşecektir. Fakat bu durumda yatırımcının sahip olduğu hisse sayısı da 2 katına çıkacağından, yatırımcının elinde bulunan hisse senetlerinin toplam piyasa değeri yine aynı kalacaktır. 

Bedelsiz Sermaye Artırımı Hisse Değerini Nasıl Etkiler?

Neoklasik ekonomistler, değer ile fiyat arasında çok fazla farklılık olmadığını öne sürerler, fakat klasik ekonomi ekolünü benimseyenlere göre değer ve fiyat birbirinden ayrı kavramlardır. Klasikçiler göre fiyat, alırken ödediğimiz bedeldir; değer ise aldığımız şey karşılığında elde etmeyi beklediğimiz faydayla ilişkilidir.

Bir hissenin fiyatını öğrenmek için piyasaya bakmamız yeterlidir, ancak değer ölçümü için, birtakım analiz, tahmin ve varsayımlara dayanarak farklı değerleme yöntemlerinden birini kullanmamız gerekir. Söz konusu bu değerleme yöntemlerini, herhangi bir şirkete uygulayacak olsak ve bu değerlemeyi aynı varsayımlarla bedelsiz sermaye artırımı sonrasında bir kere daha tekrarlasak, elde ettiğimiz sonuç yine aynı çıkacaktır. Çünkü bir şirketin “gerçek değer”inde değişim için şirket ile ilgili büyüme tahminlerinin ya da getiri beklentilerinin farklılaşması gerekir. 

Bu yüzden kısaca söyleyecek olursak; bedelsiz sermaye artırımı, bir şirketin değerine etki edecek bir içerik taşımamaktadır.

Bedelsiz Sermaye Artırımı Potansiyeli Yüksek Hisseler Nasıl Tespit Edilir?

Her ne kadar bedelsiz sermaye artırımı bir şirketin temel verilerinde değişiklik yaratmıyor olsa da, piyasalar tarafında, bedelsiz sermaye artırımının olumlu yönde bir psikolojik etki doğurduğunu gözlemliyoruz. Bu sebeple, çoğu yatırımcı bedelsiz sermaye artırımı potansiyeli yüksek hisse senetlerinin nasıl bulunabileceğini merak edebiliyorlar.

Bedelsiz sermaye artırımı potansiyeli, bir şirket Bilonçosu’daki Özsermaye ile Ödenmiş Sermaye arasındaki pozitif fark olmasına bağlıdır ve kabaca şu formül yardımıyla hesaplanabilir:

Bedelsiz Potansiyeli: [(Özsermaye- Ödenmiş Sermaye)/Ödenmiş Sermaye]*100

Yukarıdaki formüle göre yapılan bir hesaplama sonucunda bulunan değer ne kadar yüksekse, o şirket açısından, bedelsiz sermaye artırımı yapabilme imkânı da o denli geniş demektir. Fakat bu noktada unutulmaması gereken şudur ki, bedelsiz sermaye artırımı yapmak bir şirket için zorunluluk değildir.

Yüksek Bedelsiz Potansiyeli Olan Bir Şirket Örneği

Tablo 1: 31.03.2022 EGEEN ÖZSERMAYE

Yukarıdaki tabloda EGEEN koduyla borsada işlem gören Ege Endüstri şirketinin 31.03.2022 tarihli Bilanço’sundaki Özsermaye’sini (Özkaynaklar) ve Özsermaye ait alt kalemleri görüyoruz.

Buna göre EGEEN hissesinin;

[(1.086.553.711-3.150.000)/3.150.000]*100=%34.394 bedelsiz potansiyeli bulunuyor.

Peki, şirket o günden bu yana bedelsiz sermaye artırımı yapmış mı? Hayır. Ancak bu sene 2 defa temettü dağıtımı gerçekleştirmiş.

EGEEN hissesinin 1.07.2022 tarihli kapanış fiyatı 2.233 liraydı. Bu fiyattaki bir hissenin, örneğin 10 liralık bir hissenin alım-satımına göre daha zor olacağı malum. Dolayısıyla EGEEN örneğinde, yüksek bir bedelsiz sermaye artırımı hissenin likiditesine katkı sağlayabilir.

Şimdi biraz alışılmışın dışına çıkalım ve birkaç soruyla kendimizi test etmiş olalım.

Elinizde kapanış fiyatından 2.233 liradan aldığınız 1 lot EGEEN hissesi bulunuyor ve EGEEN de yarın %9900 bedelsiz sermaye artırımı yapmaya karar verdi. Buna göre;

1. Bölünme sonrası yeni hisse fiyatı kaç olacaktır?
2. Bölünme sonrası elinizdeki hisse adedi kaça çıkacaktır?
3. Bölünme sonrası sahip olduğunuz hisselerin toplam piyasa değeri ne kadar edecektir?

Cevaplar:

1. 2.233/(1+%9900) = 22,33 TL

Şirket 100’e bölünmüştür, bu yüzden bölünme sonrası yeni hisse fiyatı 22,33 TL’dir. 

1. 1*1+%9900=100

1 lot hisseniz vardı, bedelsizden de 99 lot gelince, elinizdeki hisse sayısı 100’e çıktı. (100 kat) 

1. 100*22,33= 2.233

Bölünme öncesi elinizdeki 1 lot hissenin fiyatı 2.233 liraydı, bölünme sonrası elinizdeki 100 lot hissenin toplam piyasa fiyatı da yine 2.233 lira oldu.

GCM Yatırım Farkıyla, Borsa İstanbul’da Yatırım Yapın

Geleceğinizin inşasına bugünden başlayın ve yarınlarınıza yatırımı, yarına ertelemeyin.

Öyleyse şimdi siz de GCM Yatırım’da kendinize bir Yatırım Hesabı açtırın ve tasarruflarınızı Borsa İstanbul’da değerlendirin.

Üstelik borsa hesabınız açılana kadar, dilerseniz GCM Yatırım’ın sunduğu eşsiz ayrıcalıktan siz de faydalanabilir ve kendiniz için ücretsiz bir “Demo Hisse Hesabı” oluşturarak 100.000 TL sanal parayla Borsa İstanbul’da yatırım yapmanın nasıl bir his olduğunu deneyimlemeye başlayabilirsiniz.

GCM Yatırım ile Borsa Yatırımı Yapmak İçin Ücretsiz Demo Hesabınızı Şimdi Oluşturun