Bedelli Sermaye Artırımı ve Rüçhan Hakkı Nedir? Bedelli Sermaye Artırımıyla İlgili Tüm Merak Edilenler

Bedelli sermaye artırımının ne olduğu, bedelli sermaye artırımına katılma veya katılmama kararını alırken nelere dikkat edilmesi gerektiği soruları tüm yatırımcılar için önem arz eder; çünkü bedelli sermaye artırımında, bedelsiz sermaye artırımının aksine, yatırımcının bir karar alması gerekir.

Bu yüzden öncelikli olarak, bu kararı almamıza yardım edecek olan “Bedelli sermaye artırımı nedir?” konusunu ele alarak başlayalım.

Bedelli sermaye artırımı nedir?

Bir şirket herhangi bir sebeple finansman ihtiyacı duyduğunda bunu borçlanarak ya da doğrudan şirket ortaklarına başvurarak yapabilir. Şüphesiz borç ile ortaklar tarafından şirkete ödenen sermayenin finansman niteliği farklıdır. Çünkü borç bir yükümlülük doğurur, ancak ortakların şirkete yatırdıkları sermayenin herhangi bir vadesi, dahası geri ödenme gereksinimi de yoktur.

Bedelli sermaye artırımı, bir şirketin yeni hisse senedi çıkartması ve söz konusu bu hisseleri bir bedel karşılığında ortaklarına dağıtması suretiyle yapılan sermaye artırımı ve aynı zamanda bir doğrudan finansman yöntemidir.

Hatırlarsanız, şirketin kendi iç kaynaklarını kullanarak yaptığı ve şirkete nakit girişi yaratmayan sermaye artırım türüne bedelsiz sermaye artırımı diyorduk. Fakat bedelli sermaye artırımında ise bundan farklı olarak, şirket doğrudan finansman yöntemi tercihiyle bir dış kaynağa başvuruyor (ortaklar) ve onlardan bir bedel alarak sermayesini artırıyor. Elbette bu da şirkete bir nakit girişi gerçekleşmesi anlamına geliyor.

Dikkat: Konuyla ilgili bilgi sunan birçok internet sitesinde, bedelli sermaye artırımı için genel kurul kararı gerektiği yönünde ibarelerin geçtiği görülüyor. Esas sermaye sistemi için geçerli olan bu bilgi, kayıtlı sermaye sistemi uygulayan şirketler için doğru değildir. Kayıtlı sermaye sisteminde, kayıtlı sermaye tavanına kadar sermaye artırımına yetkili organ yönetim kuruludur.

Bedelli Sermaye Artırımına Katılmak İçin Ne Yapmalıyım?

Şayet yatırımcı bedelli sermaye artırımına katılmak isterse, rüçhan hakkına istinaden, ilan edilen süreler içerinde, sermaye artış bedelini hesabında bulundurmalı (yoksa hesabına yatırmalı) ve bedelli sermaye artışına katılma isteğini aracı kurumuna iletmelidir.

Rüçhan Hakkı Nedir?

Rüçhan, Arapçada üstünlük anlamına gelir, bir hukuk terimi olarak ise kendinden sonra gelenlere göre önceliği ifade eder. Rüçhan hakkı için güncel literatürde “Yeni Pay Alma Hakkı” ifadesi de kullanılmaktadır.

Bir yatırımcının ortağı bulunduğu şirket bedelli sermaye artırımı yaptığı takdirde, yatırımcı bu sermaye artırımına katılmaya öncelikli olarak hak sahibi olduğundan dolayı, bu hakka rüçhan hakkı denilir.

Rüçhan Hakkı Nasıl Satılır?

Eğer bedelli sermaye artırımına katılmak istemiyorum diyorsanız, elinizdeki rüçhan haklarını, ilan edilen tarihler içerisinde (en az 15, en fazla 60 gündür) Rüçhan Hakkı Kupon Pazarı’nda satabilirsiniz.

Dikkat: Bedelli sermaye artırımına giden şirketlerin, rüçhan hakkı bedeli ve kullanım sürelerine ait detaylar KAP’ta yayımlanmaktadır. Ayrıca yatırımcılar, GCM Borsa Trader uygulamasını Andorid veya iOS cihazlarına kurarak, uygulamanın “Haberler” sekmesi altından da KAP bildirimlerini takip edebilirler.

Rüçhan Hakkını Kullanmazsam Ne Olur?

Buraya kadar anlattıklarımızı özetlersek, bedelli sermaye artırımı durumda yatırımcının izleyebileceği 5 farklı yol olduğunu söyleyebiliriz, bunlar;

1. Vadesi içerisinde rüçhan hakkı kullanım bedelini ödeyerek bedelli sermaye artırımına katılmak,

2. Elindeki rüçhan haklarını, rüçhan hakkı kupon pazarında yine vadesi içerisinde satmak,

3. Elindeki hisselerin bir kısmını satıp yeterli fonlamayı sağlayarak, elinde kalan diğer hisselerin rüçhan haklarıyla bedelli sermaye artırımına katılmak,

4. Elindeki hisselerin tamamını satarak bedelli sürecinin dışında kalmak,

5. Kayıtsız kalmak.

Bedelli sermaye artırımına katılmak istemeyen yatırımcı için en kötü tercihin, bilerek ya da bilmeyerek sermaye artırım sürecine kayıtsız kalıp hiçbir şey yapmamak olduğunu söyleyebiliriz; çünkü bu durumda bedelli sermaye artırımının yaratacağı sulanma etkisi sebebiyle yatırımcı finansal anlamda kayba uğrayabilir.

Bedelli Sermaye Artırımında Sulanma Etkisi Nedir?

Bedelli sermaye artırımına katılmayan mevcut yatırımcıların, bedelli sermaye artırımı sonrasında, ellerinde bulundurdukları hisselerin şirket sermayesine oranındaki düşüşe bağlı olarak pay başına defter değerinde de düşüş yaşanabilir.

Bedelli sermaye artırımından önceki hisse başına düşen defter değeri ile bedelli sonrasındaki hisse başına düşen defter değeri arasındaki pozitif ya da negatif fark sulanma etkisi olarak adlandırılır.

Bedelli Sermaye Artırımı Hesaplama

Bedelli sermaye artırımı sonrası yeni hisse fiyatı şu formülle hesaplanır:

Formüller, salt formül olarak kaldığında anlaşılması zor olabiliyor. Bu yüzden örnek bir durum tasavvuru üzerinden konuya can verelim.

Bedelli Sermaye Artırımı Örneği

1 milyon TL ödenmiş sermayesi olan X şirketi, Rüçhan Haklarını 1 TL’den kullandırarak %200 Bedelli Sermaye Artırımı yapmak ve bu yolla ödenmiş sermayesini 1 milyon TL’den;

1 milyon TL*(1+%200)= 3 milyon TL’ye çıkarmak istemektedir. Bedelli öncesi durum ise aşağıdaki gibidir.

Tablo 1: Bedelli Sermaye Artırımı Öncesi Durum

Şimdi yukarıdaki formülü kullanarak, bedelli sonrası hisse fiyatının kaç olacağını hesaplayalım.

Hesaplamadan da görüleceği gibi bedelli sermaye artırımı sonrası hisse fiyatı 10 liradan 4 liraya düştü; ancak yatırımcının bedelli öncesi elinde bulunan 1 adet (lot) hisseye karşılık, bedelli sonrası (sermaye artırımına katılması hâlinde) 1+%200=3 adet hisse bulunuyor. Dolayısıyla bedelli sermaye artırımı sonrası eldeki hisselerin toplam piyasa değer 4 TL*3=12 TL’ye çıkmış durumda ve dikkat edilecek olunursa 10 TL ile 12 TL arasındaki 2 TL’lik fark bedelli sermaye artırımına katılırken ödenen 2 TL’lik tutara denk gelmekte…

Tablo 2: Bedelli Sermaye Artırımı Sonrası Durum

Örneğimize göre bedelli sermaye artırımdan gelen 2 milyon TL’lik tutar, şirketin ödenmiş sermayesini ve dolayısıyla özsermayesini aynı ölçüde (masraflar ihmal edilmiştir) yükseltmiştir. Ancak bedelli sermaye artırımına katılmayan ve aynı zamanda elindeki rüçhan hakkı kuponlarını da satmayan yatırımcının 5-2,3...=2,6...  TL sulanma etkisine maruz kaldığı görülüyor.

Rüçhan Hakkını Ne Kadara Satmalıyım?

Öncelikle şunu belirtmek gerekiyor ki, rüçhan hakkını sattığınızda, bu hakkı sattığınız yatırımcı da bedelli sermaye artırımına katılmak için (rüçhan hakkını bir başkasına satmadığı takdirde) şirkete rüçhan hakkı kullanım bedelini ödemek durumda kalacaktır. Dolayısıyla rüçhan hakkını satın alan kişi açısından bedelli sermaye artırımına katılım maliyeti “Rüçhan Hakkı Kuponu Satın Alma Maliyeti ile Rüçhan Hakkı Kullanım Bedeli”nin toplamı kadar olacaktır.

Öte taraftan, bedelli sermaye artırımına katılmayıp rüçhan haklarını satan yatırımcı da, elindeki hisselerin piyasa değerinde azalma yaşayacaktır. Bu yüzden rüçhan fiyatının, hissenin mevcut piyasa fiyatı baz alındığında arbitraja fırsat vermeyecek bir seviyede olması önemlidir.

Buna göre yukarıdaki örnektekine benzer bir durumda, söz gelimi elinde 1 adet hisse bulunduran bir yatırımcının bedelli öncesi elindeki hissenin piyasa değeri 10 TL’dir. Ancak %200 sermaye artırımından sonra hisse fiyatının 4 TL’ye düşeceği bilindiğine göre, yatırımcının da elindeki rüçhan kuponunu en az 10-4=6 TL’ye satması makuldür. Zira bu durumda, rüçhan hakkını alıp bedelliye katılan yatırımcı da, 6+2=8 TL ile tanesi 4 TL’ye gelen 2 adet hisseye sahip olacak ve böylelikle ellerindeki her bir adet hissenin maliyeti dengelenecektir.

Dikkat: Rüçhan haklarının fiyatı, rüçhan hakkı kupon pazarında arz ve talebe göre belirlenir. Bu sebeple rüçhan hakkı fiyatları Pazar süresince makul değerinden sapmalar yaşayabilir.

Bedelli Sermaye Artırımında Ne Yapmalı? Bedelli Sermaye Artırımına Katılmalı Mı?

Büyüme yatırımları gerçekleştirmek, borç ödemek, işletme sermayesi ihtiyaçlarını karşılamak, eriyen hatta eksiye düşen sermayeyi güçlendirmek gibi birbirinden çok farklı gerekçeler, bir şirketin fon ihtiyacı duymasına ve bu yüzden bedelli sermaye artırımı kararı almasına sebep olabilir.

Borsaya kote ve halka açık şirketlerin bedelli sermaye artırımı yapmaları durumunda, sermaye artırımından elde edilecek fonun ne şekilde ve hangi amaçlarla kullanılacağıyla ilgili bir rapor hazırlanması ve bu raporun kamuya açıklanması zorunludur. Dolayısıyla hisseyi almaya karar verirken araştırma yapılması gerektiği gibi, yukarıda da değinildiği üzere bedelli sermaye artırımına katılma veya katılmama kararı verirken de, şirketin neden bedelli sermaye artırımı yaptığı ve sermaye artırımından gelen fonları nerede kullanacağının iyi incelenmesi gerekiyor.

Söz konusu rapor incelemesini yatırımcı, doğru karar vermek adına genel manada şu soru ekseninde yapmalı: Bedelli sermaye artırımında şirkete yatırdığım 1 TL bana en az 1 TL’lik kâr olarak dönebilecek mi ve dönecekse bunun süresi yaklaşık ne kadar olacak?

Ve aldığı cevap çerçevesinde de kararını vermelidir.

GCM Yatırım Farkıyla, Borsa İstanbul’da Yatırım Yapın

Geleceğinizin inşasına bugünden başlayın ve yarınlarınıza yatırımı ertelemeyin.

Öyleyse şimdi siz de GCM Yatırım’da kendiniz için bir Yatırım Hesabı başvurusu yapın ve tasarruflarınızı Borsa İstanbul’da değerlendirin.

Üstelik borsa hesabınız açılana kadar, dilerseniz GCM Yatırım’ın sunduğu eşsiz ayrıcalıktan siz de faydalanabilir ve kullanımı tamamen ücretsiz olan “Demo Hisse Hesabı” ile 100.000 TL sanal parayla hiç risk almadan Borsa İstanbul’da yatırım yapmanın deneyimini yaşayabilirsiniz.

GCM Yatırım ile Borsa Yatırımı Yapmak İçin Ücretsiz Demo Hesabınızı Şimdi Oluşturun