Petrol fiyatları yön arıyor-2
Önceki yazımızda, özellikle bu yılın başlarından itibaren petrol fiyatlarındaki değişimleri incelemiş, emtianın arz ile talebine ilişkin haber ve beklentilerin piyasa üzerindeki etkilerini değerlendirmiştik. Son yılların gözde yatırım araçlarından olan petrol, değer kayıp ve kazançları ile uluslararası piyasaların ilgisini üzerinde tutmaya devam ediyor. Petrol fiyatlarının yönüne ilişkin ilkyazımızda, bu ürünün arz ve talebine ilişkin faktörlerden söz etmiştik. OPEC ve piyasaların OPEC’e ilişkin beklentilerini masaya yatırmadan önce bu yazımızda, diğer petrol üreticilerinin fiyatlara olan etkisini değerlendireceğiz.
“ABD’de petrol üretimi azalıyor”
Petrol fiyatlarında 2014’ün ortalarında başlayan düşüşlerin en büyük sorumlularından biri ABD’li üreticilerdi diyebiliriz. Yeni teknolojiler ile kaya petrolü üretimi, ilgili emtianın fiyatı 100 Dolar seviyelerinin üzerinde iken Amerikalı girişimciler için karlı bir iş olarak görünüyordu. Ancak Orta Doğulu üreticilere göre maliyetleri görece yüksek olan kaya petrolü üreticileri, düşen petrol fiyatları karşısında fazla ısrarcı olmayı tercih etmediler veya direnç gösteremediler diyebiliriz. “Petrol fiyatları yön arıyor” isimli yazımızda sondaj kulesi sayısındaki düşüş ile bu durumu açıklamıştık.
ABD Enerji Bilgi Dairesi’nin (U.S Energy Information Administration - EIA) Ağustos ayı “Kısa Dönem Enerji Görünümü” raporunda yer alan yukarıdaki grafikte, OPEC dışında kalan ülkelerin petrol ve akaryakıt üretimlerindeki değişimler ve bu değişimlere ilişkin tahminler görülebiliyor. 2015 yılında ABD’nin hızla artan üretiminin düşen fiyatlar sonrasında 2016 yılı içerisinde azaldığı biliniyor. EIA’ya göre ABD’nin üretimi 2016’yı gerileyerek tamamladıktan sonra, 2017’de düşüşe devam edecek.
Tabi petrol fiyatlarının düşük kalmaya devam etmesi ABD’de petrol üreticilerini, kapattıkları sondaj kulelerini yeniden açmaktan uzak tutuyor ancak, fiyatların bir miktar yükseliş eğilimi göstermesi, ya da beklentilerin o yönde olması, üreticileri heveslendirebiliyor. Birçok kurum petrol üretiminin ABD cephesinde 2016 ve 2017’de azalmaya devam edeceğini düşünüyor ancak tabi olası yeni gelişmeler ile birlikte beklentiler değişebilir veya derinleşebilir.
“Son dönemde tablo daha farklı”
Her ne kadar, petrol piyasası için önem arz eden ABD’de, petrol üretiminin zamana yayılacak bir şekilde yavaş yavaş azalması beklense de, 2016 Ağustos ayında şartlar biraz değişti. OPEC ve OPEC üyesi olmayan bazı ülkelerin, global arz sorununu dizginlemek için Eylül ayında bir araya gelebilecekleri yönündeki spekülasyonlar emtianın fiyatını yukarı çekerken, ABD’li üreticiler de bu duruma çok üzülmüş gibi görünmüyorlar.
2014’ün ortalarından itibaren önemli değer kayıpları yaşayan petrolün fiyatı nedeni ile ABD’de aktif olarak üretim yapan sondaj kulesi sayısı hızla azalmıştı. Son 7 haftadır ise kule sayısı, beklentiler ve bazı rakamlar ile artıyor. Petrol fiyatlarında daha önce de söz ettiğimiz gibi, OPEC’in, Örgüt’e üye olmayan ülkeler ile birlikte resmi olmayan bir toplantı yapabileceği söylentileri en büyük faktörlerden bir tanesi. Bu umut, ABD cephesine de yansımış gibi görünüyor ki, kule sayısında küçük de olsa bir artış var.
Petrol üretimindeki artışa rağmen, EIA’nın “Kısa Dönem Enerji Görünümü” raporunda, ABD’nin ticari petrol stoklarında son dönemde genel bir gerileme izlendi. Ancak stok miktarı halen daha Ocak 2011 ile Aralık 2015 arasında görülen maksimum seviyenin (Sarı bölge, ilgili tarihler arasında maksimum ve minimum stok seviyesini gösteren alan) de üzerinde. Ayrıca stoklardaki gerilemenin, yaz aylarında (driving season) genelde artan benzin talebinden kaynaklanabileceğini göz ardı etmemek gerekiyor. EIA’ya göre stoklar önümüzdeki dönemde azalmaya devam edecek (dikey kesikli çizginin sağ tarafı tahminleri gösteriyor). Ancak mevsimsel akaryakıt talebi artışının sonbaharda azalmaya başlaması mevcut durumda petrol stoklarının artmasına yol açabilir.
ABD’de 7 adet önemli petrol üretim bölgesi bulunuyor. Bunlar arasında güneydeki Permian en fazla üretimi yapan petrol sahası. Aynı zamanda Ağustos ayında, geride kalan yılın aynı döneminden daha fazla üretim yapması beklenen tek bölge de Permian.
Resmin büyüğüne dönecek olursak, ABD’de ham petrol üretiminin azaldığını ve önümüzdeki dönemde de (EIA’ya göre) azalmaya devam edeceğinin tahmin edildiğini görüyoruz. Tabi gerilemenin temposu bir miktar düşecek gibi görünüyor (Mavi kolonlar).
EIA’nın diğer tahminlerini incelediğimizde tablo biraz daha değişiyor. OPEC üretimindeki artışın önümüzdeki dönemde büyük bir değişiklik göstermesi beklenmiyor. Permian gibi ABD’nin güney üreticilerinin dışında Kuzey’de üretimin azalmaya devam etmesi bekleniyor.
“Kısa dönemde riskler”
Yazımızın başlarında söz ettiğimiz gibi dünyada petrol üretiminin, özellikle ABD ve Rusya gibi OPEC dışı üreticilerdeki gelişmeler ile önümüzdeki dönemlerde azalması bekleniyor. Bunun petrol fiyatlarını 2017 yılında dengeleyecek en önemli dinamiklerden biri olacağı düşünülüyor. Ancak yükselen petrol fiyatlarının ABD’li şirketleri yeniden üretime çektiği dönemlerin de izlendiğini gördük. Bu paralelde OPEC’in, üretimini, en azından daha fazla artırmaması, petrol fiyatlarının ve arz ile talebin daha hızlı denge bulmasını sağlayabilir. Fiyatlar da bu konuya son derece hassas görünüyor.
3 Ağustos’a 39,88 Dolar’dan başlayan ABD tipi ham petrol (WTI), 15 Ağustos’ta (analizin yazıldığı sıralarda) 45 Dolar’ın üzerine çıktı. Yani WTI yaklaşık 8 işlem gününde %13’ün üzerinde yükseliş kaydetti. Bunun arkasındaki en önemli neden ise, dünyanın en çok petrol ihraç eden ülkesi olan Suudi Arabistan’ın Enerji Bakanı El-Khalid’in, OPEC ve OPEC dışı üreticiler ile Eylül ayında bir araya gelebileceklerini ve ihtiyaç olması halinde piyasaların yeniden dengelenmesine yardım için hazır olduklarını söylemesi yatıyordu. Cezayir’in ev sahipliği ile 26-28 Eylül tarihlerinde gerçekleştirilecek Uluslararası Enerji Forumu’nda (IEF) söz konusu üreticilerin bir araya gelebileceğini daha önce Rusya Enerji Bakanı Novak da dile getirmişti.
Petrol fiyatlarının Ağustos ayı içerisinde kaydettiği yükselişler ile bazı riskler de arttı. Bunlarda ilki ABD’li üreticilerin daha yüksek petrol fiyatları ile üretime geri dönmek isteyebilecek olmaları ki, sondaj kulesi sayısı üst üste 7 haftadır artıyor. Bu durum petrol fiyatlarında yeniden bir baskı unsuru olabilir. İkincisi, son zamanlarda azalan ABD’deki petrol stoklarının mevsimsel etkiler ile gerilemiş olması, sonbaharda yeniden yükselme ihtimali, bu paralelde akaryakıt talebinin görece zayıfladığı yönünde oluşabilecek görünüm. Son ve en büyük risk olarak ise OPEC ve OPEC dışı üreticilerin piyasaları hayal kırıklığına uğratma olasılığı sayılabilir. Rus ve Suudi enerji bakanlarının açıklamaları, OPEC ve OPEC üreticisi olmayan ülkelerin koordineli bir şekilde çalışarak petrol arzını baskı altına alabilecekleri yönündeki umutlar artırdı. Bu beklentilerin karşılanmaması piyasalarda hayal kırıklığı yaratabilir ve petrol fiyatlarında sert düşüşlere yol açabilir. Ancak bu saydığımız faktörlerin hepsi için aksi senaryolar da tabi ki geçerli olabilir. Örneğin OPEC ile birlikte hareket edebilecek Norveç ve Rusya gibi büyük üreticilerin petrol üretimlerini belli bir seviyede dondurma kararı alabilmeleri, petrol fiyatlarını daha da yukarı itebilir.
Görünen o ki Eylül ayı sonlarına kadar petrol gündemi uluslararası piyasalar tarafından çok yakından izlenecek. Bu süre içerisinde ABD’nin üretim düzeyi hakkında bilgiler verecek rakamların yanında, OPEC ve OPEC dışı üreticilerin toplantısına ilişkin spekülasyonlar ilgili emtianın fiyatında etkili olmaya devam edecek. Tabi ki fiyatın oluşumunda etkili olabilecek, örneğin global ekonomik büyümenin hızı gibi burada söz ettiklerimizin dışında kalan etkenler de muhakkak var. Ancak gündemin son dinamiklerini ve fiyata yön veren faktörleri incelediğimizde bahsettiğimiz başlıkların öne çıktığı da bir gerçek.
Petrol fiyatlarındaki genel görünümü incelemek için haftalık analizimizdeki ham petrol ve Brent petrole ilişkin değerlendirmelerimize göz atabilirsiniz.
“ABD’de petrol üretimi azalıyor”
Petrol fiyatlarında 2014’ün ortalarında başlayan düşüşlerin en büyük sorumlularından biri ABD’li üreticilerdi diyebiliriz. Yeni teknolojiler ile kaya petrolü üretimi, ilgili emtianın fiyatı 100 Dolar seviyelerinin üzerinde iken Amerikalı girişimciler için karlı bir iş olarak görünüyordu. Ancak Orta Doğulu üreticilere göre maliyetleri görece yüksek olan kaya petrolü üreticileri, düşen petrol fiyatları karşısında fazla ısrarcı olmayı tercih etmediler veya direnç gösteremediler diyebiliriz. “Petrol fiyatları yön arıyor” isimli yazımızda sondaj kulesi sayısındaki düşüş ile bu durumu açıklamıştık.
ABD Enerji Bilgi Dairesi’nin (U.S Energy Information Administration - EIA) Ağustos ayı “Kısa Dönem Enerji Görünümü” raporunda yer alan yukarıdaki grafikte, OPEC dışında kalan ülkelerin petrol ve akaryakıt üretimlerindeki değişimler ve bu değişimlere ilişkin tahminler görülebiliyor. 2015 yılında ABD’nin hızla artan üretiminin düşen fiyatlar sonrasında 2016 yılı içerisinde azaldığı biliniyor. EIA’ya göre ABD’nin üretimi 2016’yı gerileyerek tamamladıktan sonra, 2017’de düşüşe devam edecek.
Tabi petrol fiyatlarının düşük kalmaya devam etmesi ABD’de petrol üreticilerini, kapattıkları sondaj kulelerini yeniden açmaktan uzak tutuyor ancak, fiyatların bir miktar yükseliş eğilimi göstermesi, ya da beklentilerin o yönde olması, üreticileri heveslendirebiliyor. Birçok kurum petrol üretiminin ABD cephesinde 2016 ve 2017’de azalmaya devam edeceğini düşünüyor ancak tabi olası yeni gelişmeler ile birlikte beklentiler değişebilir veya derinleşebilir.
“Son dönemde tablo daha farklı”
Her ne kadar, petrol piyasası için önem arz eden ABD’de, petrol üretiminin zamana yayılacak bir şekilde yavaş yavaş azalması beklense de, 2016 Ağustos ayında şartlar biraz değişti. OPEC ve OPEC üyesi olmayan bazı ülkelerin, global arz sorununu dizginlemek için Eylül ayında bir araya gelebilecekleri yönündeki spekülasyonlar emtianın fiyatını yukarı çekerken, ABD’li üreticiler de bu duruma çok üzülmüş gibi görünmüyorlar.
2014’ün ortalarından itibaren önemli değer kayıpları yaşayan petrolün fiyatı nedeni ile ABD’de aktif olarak üretim yapan sondaj kulesi sayısı hızla azalmıştı. Son 7 haftadır ise kule sayısı, beklentiler ve bazı rakamlar ile artıyor. Petrol fiyatlarında daha önce de söz ettiğimiz gibi, OPEC’in, Örgüt’e üye olmayan ülkeler ile birlikte resmi olmayan bir toplantı yapabileceği söylentileri en büyük faktörlerden bir tanesi. Bu umut, ABD cephesine de yansımış gibi görünüyor ki, kule sayısında küçük de olsa bir artış var.
Petrol üretimindeki artışa rağmen, EIA’nın “Kısa Dönem Enerji Görünümü” raporunda, ABD’nin ticari petrol stoklarında son dönemde genel bir gerileme izlendi. Ancak stok miktarı halen daha Ocak 2011 ile Aralık 2015 arasında görülen maksimum seviyenin (Sarı bölge, ilgili tarihler arasında maksimum ve minimum stok seviyesini gösteren alan) de üzerinde. Ayrıca stoklardaki gerilemenin, yaz aylarında (driving season) genelde artan benzin talebinden kaynaklanabileceğini göz ardı etmemek gerekiyor. EIA’ya göre stoklar önümüzdeki dönemde azalmaya devam edecek (dikey kesikli çizginin sağ tarafı tahminleri gösteriyor). Ancak mevsimsel akaryakıt talebi artışının sonbaharda azalmaya başlaması mevcut durumda petrol stoklarının artmasına yol açabilir.
ABD’de 7 adet önemli petrol üretim bölgesi bulunuyor. Bunlar arasında güneydeki Permian en fazla üretimi yapan petrol sahası. Aynı zamanda Ağustos ayında, geride kalan yılın aynı döneminden daha fazla üretim yapması beklenen tek bölge de Permian.
Resmin büyüğüne dönecek olursak, ABD’de ham petrol üretiminin azaldığını ve önümüzdeki dönemde de (EIA’ya göre) azalmaya devam edeceğinin tahmin edildiğini görüyoruz. Tabi gerilemenin temposu bir miktar düşecek gibi görünüyor (Mavi kolonlar).
EIA’nın diğer tahminlerini incelediğimizde tablo biraz daha değişiyor. OPEC üretimindeki artışın önümüzdeki dönemde büyük bir değişiklik göstermesi beklenmiyor. Permian gibi ABD’nin güney üreticilerinin dışında Kuzey’de üretimin azalmaya devam etmesi bekleniyor.
“Kısa dönemde riskler”
Yazımızın başlarında söz ettiğimiz gibi dünyada petrol üretiminin, özellikle ABD ve Rusya gibi OPEC dışı üreticilerdeki gelişmeler ile önümüzdeki dönemlerde azalması bekleniyor. Bunun petrol fiyatlarını 2017 yılında dengeleyecek en önemli dinamiklerden biri olacağı düşünülüyor. Ancak yükselen petrol fiyatlarının ABD’li şirketleri yeniden üretime çektiği dönemlerin de izlendiğini gördük. Bu paralelde OPEC’in, üretimini, en azından daha fazla artırmaması, petrol fiyatlarının ve arz ile talebin daha hızlı denge bulmasını sağlayabilir. Fiyatlar da bu konuya son derece hassas görünüyor.
3 Ağustos’a 39,88 Dolar’dan başlayan ABD tipi ham petrol (WTI), 15 Ağustos’ta (analizin yazıldığı sıralarda) 45 Dolar’ın üzerine çıktı. Yani WTI yaklaşık 8 işlem gününde %13’ün üzerinde yükseliş kaydetti. Bunun arkasındaki en önemli neden ise, dünyanın en çok petrol ihraç eden ülkesi olan Suudi Arabistan’ın Enerji Bakanı El-Khalid’in, OPEC ve OPEC dışı üreticiler ile Eylül ayında bir araya gelebileceklerini ve ihtiyaç olması halinde piyasaların yeniden dengelenmesine yardım için hazır olduklarını söylemesi yatıyordu. Cezayir’in ev sahipliği ile 26-28 Eylül tarihlerinde gerçekleştirilecek Uluslararası Enerji Forumu’nda (IEF) söz konusu üreticilerin bir araya gelebileceğini daha önce Rusya Enerji Bakanı Novak da dile getirmişti.
Petrol fiyatlarının Ağustos ayı içerisinde kaydettiği yükselişler ile bazı riskler de arttı. Bunlarda ilki ABD’li üreticilerin daha yüksek petrol fiyatları ile üretime geri dönmek isteyebilecek olmaları ki, sondaj kulesi sayısı üst üste 7 haftadır artıyor. Bu durum petrol fiyatlarında yeniden bir baskı unsuru olabilir. İkincisi, son zamanlarda azalan ABD’deki petrol stoklarının mevsimsel etkiler ile gerilemiş olması, sonbaharda yeniden yükselme ihtimali, bu paralelde akaryakıt talebinin görece zayıfladığı yönünde oluşabilecek görünüm. Son ve en büyük risk olarak ise OPEC ve OPEC dışı üreticilerin piyasaları hayal kırıklığına uğratma olasılığı sayılabilir. Rus ve Suudi enerji bakanlarının açıklamaları, OPEC ve OPEC üreticisi olmayan ülkelerin koordineli bir şekilde çalışarak petrol arzını baskı altına alabilecekleri yönündeki umutlar artırdı. Bu beklentilerin karşılanmaması piyasalarda hayal kırıklığı yaratabilir ve petrol fiyatlarında sert düşüşlere yol açabilir. Ancak bu saydığımız faktörlerin hepsi için aksi senaryolar da tabi ki geçerli olabilir. Örneğin OPEC ile birlikte hareket edebilecek Norveç ve Rusya gibi büyük üreticilerin petrol üretimlerini belli bir seviyede dondurma kararı alabilmeleri, petrol fiyatlarını daha da yukarı itebilir.
Görünen o ki Eylül ayı sonlarına kadar petrol gündemi uluslararası piyasalar tarafından çok yakından izlenecek. Bu süre içerisinde ABD’nin üretim düzeyi hakkında bilgiler verecek rakamların yanında, OPEC ve OPEC dışı üreticilerin toplantısına ilişkin spekülasyonlar ilgili emtianın fiyatında etkili olmaya devam edecek. Tabi ki fiyatın oluşumunda etkili olabilecek, örneğin global ekonomik büyümenin hızı gibi burada söz ettiklerimizin dışında kalan etkenler de muhakkak var. Ancak gündemin son dinamiklerini ve fiyata yön veren faktörleri incelediğimizde bahsettiğimiz başlıkların öne çıktığı da bir gerçek.
Petrol fiyatlarındaki genel görünümü incelemek için haftalık analizimizdeki ham petrol ve Brent petrole ilişkin değerlendirmelerimize göz atabilirsiniz.